Xóm Cũ T́nh XưaMinh Nhă Nguyễn Thanh Dũng ( * )
*1. Lom khom t́m CD giọng ca Như Quỳnh, Trường Vũ trong tiệm bán nhạc Trung Tín tại chợ Việt Nam, tôi chợt bắt gặp bàn tay trắng nơn của một cô gái bên cạnh, đang cầm một CD, lẩm bẩm đọc tên các bài hát. Bàn tay với những ngón thon dài nuột nà, như có ma lực thu hút tiềm thức, khiến tôi đứng ngây người. Giây phút nào đó, sự trỗi dậy một dư ảnh, một dư hương hoặc một dư âm cũng đủ đánh thức nỗi niềm chôn sâu âm ỉ tận đáy tâm hồn.
Trả tiền xong, cô gái tiến ra cửa. Tôi chỉ kịp nh́n thấy mái tóc dài buông hờ hững trên đôi vai tṛn trịa.
Đă từ lâu, ấn tượng về một người con gái đến với tâm tư tôi, không phải thân h́nh bốc lửa, không phải dáng đi uyển chuyển, không phải giọng nói dịu dàng, không phải đôi mắt u huyền mà là đôi bàn tay. Bất cứ nơi nào, bất cứ lúc nào, chiêm ngưỡng người khác phái, tôi nh́n đôi bàn tay trước tiên. Âu đó cũng là cách lư giải nguyên nhân mà măi sau này lúc định cư tại hải ngoại tôi mới khám phá được ư nghĩ chính ḿnh.
2. Đầu thập niên 70, tôi được lệnh gọi thi hành quân dịch. Sau 3 tháng huấn luyện tại Trung Tâm Huấn Luyện Quang Trung, tôi về Trung Đoàn 7 SĐ 5 BB.
Khi Hiệp định Paris năm 1973 kư kết, Tiểu Đội tôi được lệnh đóng tại khu vực Đồng Xoài – Phú Giáo, cắm cờ VNCH, để phân biệt lănh thổ trong chiến dịch mà địch gọi là “chiếm đất giành dân”. Lúc bấy giờ tôi mang lon Binh Nhất, phụ trách khẩu đại liên M 60, v́ là nông dân nên thân h́nh tôi rất vạm vỡ và chắc nịch.
Trong một đêm tao ngộ chiến, khẩu đại liên đang khạc đạn như mưa, bỗng tôi bị hất tung lên v́ một quả súng cối của địch nổ gần. Tôi không biết ḿnh mê man bao nhiêu ngày. Khi hồi tỉnh, tôi cảm thấy môi ḿnh ng̣n ngọt. Một người nào đó đang đổ sữa cho tôi uống. He hé mắt, ánh sáng chói loà khiến tôi phải nhắm nghiền lại ngay. Một bàn tay mềm mại đặt lên trán tôi. Tôi hi hí mắt nh́n một lần nữa. Khuôn mặt trái xoan ngược ánh sáng, chỉ có đôi mắt hai mí long lanh nh́n tôi. Mái tóc dài cúi xuống, phủ lên ngực tôi khiến tôi nhột nhạt, khó chịu. Ánh nắng chiều nhuộm đôi bàn tay với mười ngón thuôn đuột búp măng mà tôi mường tượng đôi bàn tay tiên xoa dịu cơn đau nhừ thể xác.
Giọng nàng reo vui:
– A ! Anh Trường đă tỉnh rồi.
Cố moi óc, vẫn không sao nhớ được nàng là ai, tôi th́ thào:
– Ai vậy ?
Nàng nũng nịu:
– Em Kim đây. Bộ anh hổng nhớ hả?
Bàn tay mát rười rượi của nàng nắm chặt tay tôi. Tôi thiếp đi lúc nào không hay...
3. Nhà Kim và nhà tôi cùng xóm, cái xóm nghèo nàn của xă 2, Thủ Thừa Long An. Khi học hết bậc tiểu học, Kim lên Phú Định Chợ Lớn, ở nhà người chú, học tiếp Trung học. Phần tôi gia cảnh quá nghèo, đành bỏ dở dang, ở nhà phụ ba má tôi lo ruộng vườn.
Mỗi kỳ nghỉ hè hoặc Tết, Kim về thăm quê, chúng tôi tiếp tục chung vui những ngày hồn nhiên dang dở. Thời gian trôi qua mau, Kim đă trở thành một thiếu nữ biết e thẹn, biết làm duyên.
Con gái quê tôi, Thủ Thừa, không biết nhờ ḍng dơi hay nhờ nguồn nước sông Vàm Cỏ, cô nào cũng cao ráo và trắng ngần. Kim cũng nằm trong số đó. Tuy vậy, con gái xứ này thường hay lấy chồng xa, có lẽ trai nơi đây không đầy đủ điều kiện cho các cô coi là thần tượng. Bởi lẽ ấy, tôi biết phận ḿnh, biết hoàn cảnh ḿnh nên giữ ư không dám mơ mộng hăo huyền.
Một lần Tết Trung Thu, Kim về nghỉ cuối tuần sau kỳ thi Lục Cá Nguyệt. Chúng tôi ra bờ sông Vàm Cỏ đầu thôn, ngồi chờ trăng lên.
Chiều quê nắng tắt hẳn. Màu tím bàng bạc, sẫm dần. Màn đêm như chợt hửng vàng khi ánh trăng vành vạnh từ từ nhô tận chân trời phương Đông. Tiếng côn trùng rỉ rả, nỉ non, đôi khi hoà vui như chung hơi thở nhịp tim rộn ră. Mùi hương cau tỏa nhè nhẹ, gió hiu hiu từng chập. Thời gian tĩnh lặng như ngừng trôi...
Tôi thẳng thắn tỏ ư niệm ḿnh xuyên qua những cuộc t́nh duyên trai gái tại địa phương. Tôi không dám mơ ước ǵ ở Kim ngoài t́nh bạn như thời ấu thơ. So với trai thành thị, tôi chỉ là một người nhà quê nghèo hèn, tính t́nh chân chất, kiến thức nông cạn và tài năng kém cỏi.
Nh́n tôi một lúc thật lâu, Kim cười. Dưới ánh trăng rằm sáng vằng vặc, tôi nh́n rơ má lúm đồng tiền và hai hàm răng đều như bắp non.
Kim nói:
– Em không giống các bạn gái ở đây. Họ không có bạn từ thuở nhỏ, thân thiết như anh với em. V́ hoàn cảnh, anh không tiếp tục học được chớ không phải anh không muốn học. Có lên Chợ Lớn, so sánh các bạn trên đó, em thương các bạn ở quê ḿnh hết sức. Các bạn nghèo, thiếu thốn đủ thứ, từ vật chất đến giải trí. Cha chú ở quê có người chưa bao giờ biết Đà Lạt, Vũng Tàu, Nha Trang... Suốt đời họ chỉ quanh quẩn với đ́nh làng, với hàng tre xanh, với mương tôm ao cá.
Tôi thở dài:
– Làm sao hơn được hả em. Chính anh, anh cũng phải chịu chung số phận như cha chú ḿnh...
Chúng tôi nói với nhau nhiều lắm, nhiều lắm... nhưng vẫn chưa đề cập ǵ đến t́nh yêu giữa hai đứa.
4. Khi Tổng Y Viện Cộng Hoà báo tin cho gia đ́nh tôi biết tôi bị trọng thương, ba má tôi cuống quít, sang nhờ ba má Kim lên Chợ Lớn cho Kim hay. Ba má tôi chưa hề lần nào biết Saigon, nghe đồn trên đó rất xô bồ và phức tạp th́ e ngại vô cùng.
Ba tôi bán rẻ năm giạ lúa để Kim lấy tiền chăm sóc tôi. Mặc dù có y tá, nhưng những giờ nghỉ học ở Đại học Dược, Kim vào bệnh viện lo cho tôi từng miếng ăn, từng ly nước uống. Quần áo bệnh nhân của tôi dơ dáy, Kim không quản ngại, nàng mua sà pḥng, mang ra ṿi nước giặt và phơi nắng giết vi trùng. Tôi không tắm được, Kim đă nấu nước nóng lau từng ngón tay, từng bàn chân cho tôi, c̣n hơn người vợ săn sóc chồng. Nàng v́ ḷng thương hại của em gái hậu phương đối với một thương binh ? Nàng v́ ḷng bao la của một người có tâm huyết công tác xă hội ? Tôi không sao lư giải và cũng không cần giải lư. Tôi chỉ biết ḿnh hưởng những ǵ mà các thương binh chung quanh tôi không được phước hưởng.
Sau gần một năm nằm bệnh viện, tôi được các bác sĩ hội chẩn và lại tiếp tục trở về đơn vị tác chiến cũ. Ngày chia tay, những giọt nước mắt nóng bỏng của Kim khiến tôi bùi ngùi. Thời chiến, như Phạm Duy đă phổ nhạc lời thơ: “Em hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại ?...”
5. Ngày 1-5-1975 tôi trở về quê cũ th́ gia đ́nh Kim đă di tản, không biết về nơi nào. Mặt trận Long An những ngày cuối cùng, từ quốc lộ 4 đến các quận, thôn làng sôi động khác thường.
Cũng như những người đi t́m tự do, năm 1982 tôi vượt biên với gia đ́nh và thành công. Vị chỉ huy cũ Tiểu Đoàn 2, Trung Đoàn 7 SĐ 5 BB có ghe, có vàng nên cho chúng tôi đi theo. Thoạt đầu ba má tôi không chịu rời xóm làng. Ông bà quyết định sanh nơi đây th́ chết cũng nơi đây. Khi thằng em kế tôi đi thanh niên xung phong, bỏ thây trên Campuchia, ba má tôi mới lo sợ cho thằng út, và nói một liều ba bảy cũng liều...
Tại Chicago, thằng út lập gia đ́nh và đă có cháu nội cho ba má tôi ẵm, nên tôi không bị ép lấy vợ. Làm sao tôi quên được đôi bàn tay của Kim đă chăm sóc khi tôi nằm bệnh viện. Là sinh viên Dược, nàng có quyền chối bỏ cực nhọc, dơ bẩn đối với người thương binh thất học. Kiến thức chênh lệch, nàng có quyền xa lánh người binh sĩ, có cấp bậc thấp trong quân đội như tôi. Nỗi ray rứt, kư ức về bàn tay ngà ngọc khiến tôi quyết định về chốn cũ, t́m lại những ǵ đă mất theo tháng năm mà mối t́nh câm nín của Kim và tôi đă chôn chặt vào dĩ văng...6. Thế rồi cuối cùng tôi trở về thăm xóm cũ. Bao nhiêu năm xa cách, cảnh vật như xưa, nhưng người đă khác hẳn. Cũng những mái tranh nghèo xơ xác, cũng vũng rănh ao tù nước đọng, cũng ruộng nương ngập phèn chua váng đỏ, rong rêu lều bều. Dân thôn xóm năm xưa giờ đây tứ phương cầu thực. V́ miếng cơm manh áo, người t́m cuộc sống mới nơi phồn hoa đô thị, kẻ ĺa bỏ lũy tre xanh rợp bóng thôn làng.
Đứng trước quang cảnh cũ, ḷng tôi bồi hồi xúc động. Chỉ có những người xa quê hương đằng đẵng, tâm trạng mới trào cuồn cuộn sóng yêu thương, nhung nhớ khoảng trời dẫy đầy dấu tích. Con đường ngoằn ngoèo xuyên qua xóm, giờ đây vẫn c̣n lũy tre bao phủ. Hàng cau cao vút thấp thoáng xa xa. Xóm nghèo của tôi ở đó.
Bước qua hàng rào bằng các nhánh cây găm xuống đất cho có lệ, tôi tiến vào nhà cũ của ḿnh. Căn nhà tăm tối, ẩm thấp. Mái lợp lá dừa nước cũ kỹ, tả tơi. Vài đứa trẻ nhà bên cạnh thập tḥ nh́n tôi dáng vẻ ṭ ṃ và xa lạ.
Tôi bước qua nhà cũ của Kim. Một ông già tay run run chống gậy, đưa đôi mắt đờ đẫn nh́n tôi, không nói năng lời nào. Tôi nhắm nghiền mắt lại. Ba của Kim đây rồi. Hai giọt lệ ứa ra. Tôi khóc!
Đứng lặng yên như thế một lúc thật lâu, tôi đỡ ông cụ ngồi xuống chiếc phản gỗ bên cửa sổ. Có lẽ ông cụ lăng trí, không c̣n biết những ǵ xảy ra chung quanh.
Một bé gái trạc tám chín tuổi, vừa ngoài ruộng về, tay cặp chiếc rổ đựng vài con cá rô bằng hai ngón tay, thấy tôi lạ nên bước lại hỏi:
– Chú t́m ai ?
Tôi trả lời ngay:
– Tôi t́m cô Kim, cháu biết cô Kim ở đâu không?
Đứa bé ấp úng:
– Má cháu...
Tôi cũng ấp úng theo nó:
– Má cháu... má cháu... ở đâu ?
Đứa bé không trả lời, lẳng lặng đem rổ cá ra sau bếp. Khi trở lên nhà trên, nó nắm tay tôi đi về hướng sông Vàm Cỏ.
Chui qua cụm dừa nước, đứa bé đưa tay chỉ người đàn bà đang lúi cúi cầm rổ thưa hớt cá ven bờ sông, nước lên đến gần đầu gối. Nó không nói câu nào, quay phắt trở về nhà.
Tôi xắn quần, cởi giày vớ cầm tay và lội b́ bơm xuống chỗ Kim. Cố gắng dằn ḷng, nhưng sao tim tôi đập nhanh quá.H́nh ảnh cô sinh viên Dược tươi mát săn sóc tôi năm nào tại Tổng Y Viện Cộng Hoà và h́nh ảnh một thiếu phụ thôn quê nghèo khổ đang vớt từng con cá, từng con ốc nuôi sống gia đ́nh, chen lẫn nhau, nhạt nhoà trong mắt tôi.
C̣n cách độ vài thước, nghe tiếng lội nước, Kim đứng thẳng người lên nh́n ngoái lại.
Mái tóc dài bây giờ không c̣n buông xơa mà bới cao sau ót, để lộ mảng da vẫn trắng nơn như xưa. Đôi mắt hai mí long lanh độ nào, đă vương nét u uẩn thăm thẳm, xa xôi vời vợi.
Kim ngạc nhiên hỏi:
– Ông t́m cái ǵ mà lội ra đây ?
Nàng chẳng nhận ra tôi. Giá con gái nàng không dẫn đến, khi gặp nàng, chưa chắc tôi đoán biết được nàng.
Quá xúc động, tôi nh́n nàng, không biết mở lời ra sao. Hai người nh́n nhau một lúc. Kim chợt nhớ lại người bạn thân cũ năm xưa, nàng lúng túng cúi gằm mặt xuống.
Tôi tiến lại nắm tay Kim. Dẫu rằng trải qua nắng mưa, dẫu rằng tuổi đời chồng chất, hai bàn tay nàng vẫn thon đẹp, từng ngón búp măng vẫn nơn nà và đài các, duy ḷng bàn tay bị chai cứng vài chỗ. Dáng nàng cao cao, toát ra vẻ đẹp kiêu sa giữa miền đồng chua nước mặn. Làn da mặt mịn màng, trắng tự nhiên, chợt ửng hồng khi nhận ra tôi, không khác ǵ thuở c̣n son trẻ.
Mười mấy năm xa cách, t́nh cảm câm nín năm xưa đến bây giờ cũng vẫn nín câm. Có lẽ hai chúng tôi đều nghĩ rằng những lời tự đáy ḷng không cần nói ra, v́ lời nói đầu môi chót lưỡi đôi khi chỉ là những lời giả dối, ai thốt cũng được. Hai ánh mắt nh́n nhau cũng đủ tỏ rơ t́nh yêu tự đáy ḷng ḿnh.
7. Kim kể rơ đầu đuôi cuộc t́nh kết tinh một bé gái mà măi đến bây giờ nàng mới có dịp thổ lộ.
Khi miền Nam sụp đổ, gia đ́nh nàng theo vợ của chú nàng ngược ra miền Trung v́ nơi đây là quê hương của thím. Lúc gia đ́nh tôi vượt biên, Kim đang làm công nhân pḥng thuốc tại một bệnh viện ở Huế. Được tin tôi ra đi, nàng tuyệt vọng và sống thầm lặng qua ngày. Rất lâu sau đó nàng lập gia đ́nh với một bác sĩ. Biết Kim là sinh viên Dược, ông quí nàng vô cùng. Vợ bác sĩ này rời Việt Nam ngày 30-4-1975, định cư tại California, trong khi ông c̣n kẹt ở Đà Nẵng.
Khi hai chính phủ Mỹ và Việt Nam thỏa thuận chương tŕnh “Ra Đi Trong Ṿng Trật Tự” (O.D.P.), vợ ông bác sĩ lập thủ tục bảo lănh chồng. Kim ôm đứa con gái, tan nát cơi ḷng. Má nàng v́ con, buồn rầu sinh bệnh rồi chết. Ba nàng dần dần mất trí nhớ. Kim nuốt lệ đưa gia đ́nh về quê cũ sống. Đối với cha, nàng luôn tṛn chữ hiếu, đối với con gái, t́nh mẫu tử thiêng liêng bao trùm khiến Kim không màn tấm thân ngày càng tàn tạ.
Kim thở dài:
– Em làm quần quật từ sáng tinh sương đến tối mịt. Từ làm cỏ mướn, cày bừa, vét mương, tát đ́a... em chỉ mong được bà con chung quanh trả công vài kư gạo, cha con ông cháu tạm no ḷng, con em được manh quần tấm áo lành lặn. Giấc mơ tầm thường như vậy, nhưng đối với em là một cuộc vật lộn gay go với hoàn cảnh xă hội từng ngày.
Tôi siết chặt tay Kim. Ḷng bồi hồi thương cảm:– Anh rất khâm phục sự chịu đựng của em. Anh là đàn ông, chưa chắc anh đă can trường như em.
– Làm sao hơn hả anh ? Phải vùng vẫy trong sự khốn đốn để tồn tại. Và...
– ... Và đến nay ḿnh mới có cơ hội gặp lại...
Ánh trăng vẫn như năm nào khi chúng tôi ngồi cạnh nhau bên bờ sông, có khác chăng giây phút này, cơi ḷng mỗi người thổn thức một cách khác biệt. Thâm tâm tôi lo lắng cho nàng, không gợn một chút ǵ thương hại, mà là t́nh cảm thuần khiết. Một người con gái v́ xă hội, v́ hoàn cảnh gia đ́nh, tương lai bế tắc, phải chui rúc trong xóm nghèo, trong khi các bạn nàng sống sang trọng trên Saigon đầy ánh sáng hoa lệ.
Với chiếc áo bà ba nâu bạc màu, con người Kim giản dị và mộc mạc như các cô thôn nữ khác. Thế nhưng tôi h́nh dung được trong tâm hồn nàng, một ư chí cương quyết mănh liệt, không hề lùi bước trước gian khổ. Tuy đời sống không như ư muốn, nhưng Kim an phận với hiện tại mà không kêu ca, than phiền v́ nếu có than phiền và kêu ca cũng không ai giúp được.
Hôm nay, sau những năm xa cách nơi chôn nhau cắt rốn, nơi trải qua thời ấu thơ đầy kỷ niệm, tôi được trọn vẹn thưởng thức những ǵ hằn sâu tận tiềm thức. Vả lại, ước vọng gần gũi người ḿnh nhớ nhung từ lâu, nay trở nên hiện thực. Tôi muốn thời gian dừng lại. Tôi muốn không gian bất biến để níu giữ, dồn nén thật chặt niềm rạo rực vào trái tim lỗi nhịp, đôi khi quặn thắt đau.
Tiếng cười đùa hồn nhiên của trẻ thơ đánh thức tâm trạng người xa xứ. Vui buồn lẫn lộn tràn ngập ḷng tôi. Quê tôi nghèo quá. Dân quê làm lụng vất vả mà vẫn không đủ sống. Đời người cơ cực triền miên. Trẻ em thất học là điều tất nhiên, mà càng suy nghĩ càng thương tủi cho những em bé xa ánh sáng văn minh thành phố tại Việt Nam, chứ chưa dám so sánh với trẻ em trên các nước khác trên thế giới.
Khi đặt những bước chân đầu tiên về quê, từ đầu làng đến xóm cũ, tôi nhận thấy trẻ em quần áo xác xơ, tóc tai bù xù, chân tay đen đúa, nét mặt không có vẻ ǵ tinh anh, ngơ ngác nh́n tôi xa lạ. Trong những ánh mắt đó, tôi có cảm tưởng vùng đất tôi đang đi là một vùng đất đầu tiên đón tiếp con người. Các em đang phụ cha mẹ đào khoai lang trong đám đất khô cằn, hoặc vớt tép, vớt cá trong những đường mương đục ngầu.
Tại Mỹ, tôi từng chứng kiến các trẻ em vừa ăn vừa vứt đổ những thức ăn vô tội vạ. Những phần McDonald, những miếng thịt ḅ mềm mại, những khúc sườn nướng vàng lườm, những tô súp thịt gà ngậy béo, những tô phở thơm ngon, ăn không hết, họ thản nhiên dồn vào thùng rác. Trong gia đ́nh, thức ăn thừa mứa qua ngày, mặc dù bảo quản trong tủ lạnh, nhiều bà nội trợ vẫn không thích dùng đến, v́ ngăn ngừa bệnh hoạn. Đồng tiền làm ra tương đối dễ dàng. Cuộc sống sung túc, đầy đủ tiện nghi, sự phí phạm không sao tránh khỏi.
Tại quê tôi, dân làng chắt mót từng hột gạo, từng muỗng muối, từng con ốc, từng con cá, con tép bằng ngón tay để bồi dưỡng cơ thể. Suốt ngày dầm mưa dăi nắng, làm quần quật mới có miếng ăn. Hôm nào đau ốm nằm một chỗ, gia đ́nh thêm vất vả, chạy đầu này mượn lon gạo nấu cháo, đến chỗ kia xin nhúm muối để nêm. Xóm nghèo, nhà nào cũng như nhà nấy, nhưng lá rách đùm lá nát, giúp đỡ nhau không nề hà. Chưa kể những năm lũ lụt đă tàn phá các thửa ruộng nho nhỏ, cướp trọn những ǵ dân quê dành dụm suốt một kiếp con người... Những người lớn trong gia đ́nh ở lại xóm nghèo, có lẽ thâm tâm họ không muốn rời nơi từng cưu mang họ trong thời gian chiến tranh khói lửa, nơi ông bà cha mẹ an táng tại đây và nhất là nơi họ sẽ an nghỉ vào cuối đời. Chỉ tội đám trẻ con sống với ông bà cha mẹ, đành chấp nhận chung hoàn cảnh thiếu thốn cùng cực...
8. Bàn tay xinh đẹp mà tôi ấp ủ bao năm trời, đang nằm gọn trong tay tôi. Bàn tay khác hẳn những bàn tay phái nữ hải ngoại nuôi dưỡng da bằng lotion, rửa tay bằng xà bông ngoại hạng, gọt giũa móng tay kỹ lưỡng và sơn phết đủ màu trong các tiệm Nail. Cùng là phái nữ, hoàn cảnh và thế đứng xă hội là đầu mối phân chia giai cấp để người này sống đầy đủ tiện nghi, người kia thiếu thốn mọi thứ.
Đôi bàn tay xinh đẹp năm xưa, trắng muốt và dịu êm, đă tận t́nh chăm sóc tôi tại Tổng Y Viện Cộng Ḥa, đă cứu vớt gia đ́nh nàng qua cơn hoạn nạn, thoát những ngày đói khổ. Phân tích ḷng ḿnh, tôi có nhiều ấn tượng và lư do để cất giấu h́nh ảnh nàng tận đáy tim tôi, trong khi tôi dư điều kiện t́m những người con gái khác đẹp hơn, trẻ hơn tại Mỹ cũng như tại Việt Nam.
Xóm cũ nghèo nàn, nhưng chứa chan nồng thắm của t́nh người và t́nh quê hương. Xóm cũ ngày xưa đă ấp ủ nàng, một người âm thầm đi vào cuộc đời tôi. Tôi cám ơn rặng tre làng, tôi cám ơn gịng sông Vàm Cỏ phù sa đă hun đúc bẩm chất nàng trở nên hiền thục lẫn cương cường. Nàng như nguồn nước mát cơn mưa chiều xoa dịu những ngày oi bức trong cơn mộng cằn cỗi và tuyệt vọng của tôi, mà những ngày c̣n lại cuộc đời, tôi sẽ hết ḷng trân trọng và nâng niu nàng như chính bản thân ḿnh.°
(Chicago 7-2001)
( * ) Nguyễn Hữu Hiệp