CÚM (HEO) H1N1 LÀ CÚM GÌ ?
CÚM (HEO) H1N1
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức M.D.
Trong mấy tuần lễ vừa qua, tin tức về Cúm Heo (Swine Flu) đã được truyền thông tới tấp loan báo, thảo luận. Dân chúng rất quan tâm và e ngại theo dõi.
Trong khi đó thì các chuyên viên y tế công cộng trên thế giới đã nhóm họp khẩn cấp tại Geneve để thảo luận về tình trạng nguy hại của cúm heo ở loài người hiện đang xảy ra tại mấy quốc gia Bắc Mỹ và tìm biện pháp đối phó. Họ liên tục thảo luận với nhau bằng điện thoại và sẽ họp lại một lần nữa vào ngày thứ ba 28/4/2009 để duyệt xét tình hình và cân nhắc xem có cần tuyên bố tình trạng dịch bệnh.
Tổng Giám Đốc Cơ Quan Y tế Thế Giới Margaret Chan tuyên bố:
- “Đây là một vấn đề sức khỏe công cộng khẩn cấp có tính cách toàn cầu vì virus gây ra cúm heo tại Mexico là loại mới lạ, rất nguy hiểm và có khả năng gây dịch cho nhiều quốc gia”.
Cơ quan Y tế Thế giới yêu cầu các quốc tăng cường theo dõi sự xuất hiện đột ngột của các bệnh có triệu chứng giống như cúm và các trường hợp sưng phổi trầm trọng.
Tại Hoa Kỳ, nhân viên Cơ quan Phòng Bệnh CDC được khẩn cấp đưa tới các tiểu bang California, Kansas, Texas, New York để tăng cường với giới chức địa phương theo dõi, nghiên cứu và đối phó với các trường hợp cúm heo ở người.
Bộ Trưởng Nội an Hoa Kỳ Janet Napolitano cũng hủy bỏ chuyến công tác ở Tiệp Khắc để theo dõi, đối phó với tình trạng cúm này tại Hoa Kỳ.
Nước láng giềng của Hoa Kỳ là Mexico cũng đang bận rộn đối phó với dịch cúm heo lan sang người với cả ngàn bệnh nhân tại nhiều thành phố. Đô Trưởng thủ đô Mexico đã đóng cửa các trường học, giới hạn tụ họp đông đảo quần chúng trong vòng 10 ngày và khuyến cáo dân chúng mang khẩu trang để tránh hít virus trong không khí khi ra ngoài đường.
Tại Pháp, có 2 trường hợp và New Zealand có một trường hợp nghi ngờ cúm heo. Tất cả đều đã du lịch ở Mexico trở về.
Vậy thì Cúm Heo là gì? Xin cùng tìm hiểu
Định nghĩa
Cúm Heo hoặc cúm Lợn là bệnh hô hấp của loài heo do các virus nhóm cúm A gây ra. Bệnh thấy ở các chú hậu thân của ngài “Chư Bát Giới” này.
Bình thường thì con người không bị bệnh cúm heo, nhưng cũng đã có trường hợp cúm heo xảy ra ở những người tiếp cận với heo.
Virus cúm heo cũng có thể lây lan từ người sang người. Một bằng chứng là vào mấy tháng đầu năm 2009, nhiều trường hợp cúm heo đầu tiên với rirus H1N1đã thấy ở một số cư dân tại miền nam tiểu bang California và ở gần thành phố San Antonio, tiểu bang Texas.
Nhóm virus influenza A/ H1N1 này cùng loại với virus gây cúm mùa Đông nhưng có biến chuyển gene khác biệt chưa từng khám phá ra trước đây ở người và heo. Chúng thành hình do sự phối hợp của virus cúm gà, cúm heo và cúm người.
Cũng xin nhắc lại là virus cúm chim gà xuất hiện tại các quốc gia Đông Nam Á trong những năm vừa qua khác virus cúm heo. Cúm gà thuộc nhóm H5N1 còn cúm heo là H1N1. H5N1 hầu như chỉ có ở gà vịt, chim muông và hiếm khi lây sang người trừ khi có sự tiếp xúc trực tiếp giữa người và gà chim bị cúm. Trường hợp cúm gà lây từ người sang người lại càng hiếm nữa.
Bệnh cúm heo có nguy hiểm không?
Cũng giống như bệnh cúm muà Đông, tình trạng bệnh của cúm heo có thể nhẹ hoặc trầm trọng.
Từ năm 2005 tới tháng 1 năm 2009 đã có 12 trường hợp cúm heo ở người được khám phá tại Hoa Kỳ và không có tử vong.
Tuy nhiên cúm heo cũng có thể trầm trọng. Vào tháng 8 năm 1988, tại tiểu bang Wisconsin, một phụ nữ khỏe mạnh 32 tuổi đang có thai mắc cúm heo được vào bệnh viện điều trị sưng phổi và thiệt mạng sau đó 8 ngày.
Năm 1976, dịch cúm heo tại căn cứ quân sự Fort Dix, New Jersey gây bệnh cho hơn 200 người với vài tử vong. Ngay thời điểm này, các khoa học gia nhận thấy virus gây cúm heo thuộc nhóm A/H1N1 và là hậu duệ của virus cúm gây ra đại dịch thế giới vào năm 1918. Virus đó đã lây bệnh cho heo ở vủng trung tây và đưa tới bệnh cúm heo tại một vài địa phương những năm sau đó.
Cũng ghi lại là, với dịch cúm heo này, giới chức y tế đã thảo luận và cho là dịch bệnh cúm heo có thể gần kề và đã phát động chiến dịch chủng ngừa cúm cho 50 triệu người.Nhưng rồi dịch cúm không xảy ra. Đó là dưới thời kỳ Tổng Thống Gerald Ford.
Năm 2007, một dịch cúm heo khá lớn cũng xảy ra ở Phi Luật Tân.
Riêng năm nay, 2009, cho tới ngày 28 tháng 4, số người bị xác định bị bệnh cúm heo ở Mỹ là 7 trường hợp tại California, 2 trường hợp ở Texas, 2 trường hợp ở Kansas, một số học sinh tại New Yorrk và nhiều trường hợp nghi ngờ. May mắn là không có tử vong. Cơ quan CDC tiên đoán là con số bệnh nhân trong toàn quốc sẽ gia tăng.
Tại Mexico, Tổng Trưởng Y tế cho hay từ tháng 3 tới 13 tháng 4 năm 2009 đã có khoảng 1600 người được nhập viện với triệu chứng bệnh tương tự như cúm, 81 tử vong nhưng mới chỉ có 20 trường hợp được thử nghiệm xác định bị cúm heo A/H1N1. Tổng thống Mexico đã ban hành nhiều biện pháp để bảo vệ sức khỏe dân chúng trong đó có việc cô lập người nghi ngờ cúm mà không sợ vi pham pháp luật.
Một số quốc gia tại Á châu như Nhật, Đài Loan, Indonesia, Trung quốc… đều đề cao cảnh giác và theo dõi, cách biệt du khách trở về sau khi du lịch ở Mexico.
Tại Âu châu, Pháp cho hay có hai du khách từ Mexico về đã được cách ly, theo dõi tại bệnh viên gần thành phố Bordeaux và Marseilles.
Quốc gia Serbia cấm nhập cảng thịt heo từ Bắc Mỹ, mặc dù cơ quan Lương Nông Quốc tế đã chấn an là ăn thịt heo không lây bệnh.
Hiện nay tình trạng báo động dịch của WHO mới ở mức độ số 3, sẽ chuyển sang cấp 4 nếu virus có khả năng lan truyền từ người sang người. Báo động cấp 5 khi virus xuất hiện tại 2 quốc ở cùng vùng và cấp 6 khi dịch xảy ra toàn cầu.
Cách truyền bệnh
Theo trung tâm Kiểm Soát Bệnh CDC Hoa kỳ, virus cúm heo rất dễ truyền nhiễm và có thể lây lan sang người bằng hai cách:
- Qua sự tiếp cận với heo bị cúm hoặc với môi trường nhiễm với virus cúm heo.
- Qua sự tiếp xúc với người mắc bệnh cúm heo. Sự lây lan này cũng tương tự như lây lan cúm, tức là khi người bệnh ho, hắt hơi, nhà virus vào không khí rồi truyền sang người khác. Người mắc bệnh cúm heo có khả năng lây lan trong suốt thời gian có dấu hiệu triệu chứng bệnh và một tuần lễ sau khi bệnh thành hình. Riêng với trẻ em, thời gian truyền bệnh lại lâu hơn.
Một điểm cần ghi nhận là bệnh cúm mùa Đông người thường xảy ra ở người thật trẻ hoặc hơi già, còn cúm heo lại xuất hiện ở tuổi trung niên từ 25-45 tuổi, khỏe mạnh.
Cúm heo ở người trước đây cũng rất hiếm, và thường hay thấy ở những người tiếp xúc trực tiếp với heo bị bệnh đường hô hấp.
Cúm heo thường xuất hiện vào mùa Thu và mùa Đông, nhưng cũng có thể lưu hành suốt năm.
Xin nhấn mạnh là dù có ăn thịt heo bị cúm cũng không lây bệnh vì virus cúm heo không lây lan qua thực phẩm. Tuy nhiên nên nấu chín thịt ở nhiệt độ 70C (158F) và cất giữ đúng cách để mọi sự an toàn.
Dấu hiệu, Triệu chứng
Cúm heo có các triệu chứng tương tự như bệnh cúm thường của người và gồm có nóng sốt, ho, sổ mũi, hắt hơi, đau họng, nhức xương cốt, mệt mỏi, run lạnh, đôi khi có tiêu chảy, ói mửa. Cũng đã có nhiều trường hợp cúm heo trầm trọng ở người với một vài tử vong.
Nhiễm cúm heo cũng có thể khiến cho các bệnh mãn tính đang có trở nên trầm trọng hơn.
Điều trị
Cơ quan CDC đề nghị dùng thuốc Tamiflu và Relenza dạng nước, viên, hít để phòng tránh và điều trị cúm heo.
Các thuốc này có tác dụng tiêu diệt, không cho virus tăng sinh trong cơ thể người bệnh, làm cho bệnh nhẹ, mau bình phục hơn cũng như có thể tránh được các biến chứng quan trọng của bệnh.
Để thuốc có công hiệu, cần uống ngay sau khi vị bệnh, chẳng hạn như trong vòng 2 ngày sau khi thấy có dấu hiệu bệnh.
Mới đây, các giới chức y tế tại Mexico cho hay bệnh nhân nơi đây đáp ứng rất tốt với thuốc.
Phòng tránh
Hiện nay chưa có thuốc chích ngừa virus bệnh cúm heo.
Theo các nhà chuyên môn, vaccin ngừa cúm mùa Đông dường như không có tác dụng với virus cúm heo.
Tuy nhiên mỗi người chúng ta có thể phòng tránh sự lây lan virus gây bệnh bằng các phương thức như sau :
- Che miệng và mũi với một miếng giấy hoặc khăn lau mỗi khi ho hoặc hắt hơi để virus không bay ra không khí.
- Rửa tay sạch sẽ với xà bông và nước nhất là sau khi ho, hắt hơi. Các sản phẩm có cồn để lau tay cũng có tác dụng diệt virus.
- Cố gắng giới hạn sự tiếp xúc với người đang bị bệnh cúm.
- Nếu đang bị bệnh thì theo CDC, nên ở nhà để nghỉ và chữa bệnh. Như vậy sẽ tránh được việc lây nhiễm bệnh cho người khác.
- Tránh dụi tay lên mắt, tay sờ lên mũi miệng vì đây là phương thức lan truyền
của virus.
Cần làm gì khi mắc bệnh cúm heo
Nếu quý vị nào đang định cư tại các quận hạt San Diego và Imperial ở tiểu bang California hoặc quận hạt Guadeloupe ở tiểu bang Texas mà bị bệnh với các triệu chừng tương tự cúm, gồm có nóng sốt, đau nhức mình mảy, đau họng, chảy nước mũi, nôn ói, tiêu chảy thì nên tiếp xúc với bác sĩ ngay để được khám nghiệm, chẩn đoán bệnh rồi áp dụng các phương pháp điều trị thích hợp.
Nếu đang bị cúm heo, nên ở nhà và giới hạn tiếp xúc với người khác để giảm thiểu sự lan truyền bệnh nhiễm.
Đang bị bệnh mà có các dấu hiệu như sau thì nên tìm cấp cứu ngay :
- Trẻ em với các dấu hiệu trầm trọng như :
- Thở khó khăn hoặc hơi thở hổn hển, quá nhanh và nông
- Trên da có những vết bầm xanh
- Không chịu uống nước đầy đủ
- Nằm li bì và không cựa quậy
- Trở nên bẳn tính, gắt gỏng, không chịu để cho ai bế ẵm.
- Các dấu hiệu giống như cúm đã khả quan nhưng tái xuất hiện với nóng sốt, ho liên miên.
- Nóng sốt với nổi ban ngứa trên da.
- Người lớn với :
- Khó thở, hụt hơi thở.
- Đau nặng ở ngực và bụng
- Đột nhiên thấy cóng mặt trầm trọng
- Rối loạn tâm trí, mất phương hướng.
- Ói mửa liên tục.
Kết luận
Cúm Heo hiện nay đang xảy ra ở hai quốc gia Hoa Kỳ và Mexico và có khả năng gây ra dịch toàn vùng (pandemic), tức là bệnh bộc phát lan tràn rộng rãi, ảnh hưởng tới dân chúng của nhiều quốc gia khác nhau.
Tuy nhiên lãnh đạo của Tổ chức Y Tế Thế Giới tuyên bố là quá sớm để biết sự việc này có xảy ra hay không.
Ngày 25 tháng 4 năm 2009, Giám đốc WHO Margaret Chan yêu cầu giới chức y tế các quốc gia đề cao cảnh giác đối với các mô hình khác nhau của bệnh cũng như bất cứ sự tăng vọt bệnh cúm hoặc bệnh sưng phổi.
Cho tới bây giờ, CDC chưa đưa ra khuyến cáo giới hạn du khách tới các vùng có bệnh cúm heo này.
Trong khi đó thì giới chức sứ quán Hoa Kỳ tại Mexico khuyến cáo du khách không nên bắt tay với người khác và đứng xa họ khoảng 6 feet tức là 1.8 m