Thăm vườn cò trong Đồng Tháp Mười.

*

Năm đó, tôi khó nhớ cho chính xác, có lẽ là năm 1987 lần đầu tiên tôi đi vào huyện Tháp Mười, đó là một huyện nằm trong Đồng Tháp Mười của tỉnh Đồng Tháp.

Hôm đó, buổi sáng tôi vào Công ty, làm một ít chuyện nhất là lãnh tiền đi công tác, nhận Giấy giới thiệu để ra Xa cảng mua vé xe, và các giấy tờ khác để đi làm việc với khách hàng là Phòng Công nghiệp huyện, để xây dựng một nhà máy đường công suất nhỏ.

Chuyến đi ấy làm tôi khó quên, ngày nay vẫn còn nhớ được nhiều kỷ niệm. Trước đó chừng một năm, tôi đã có đến Mỹ Thọ, cách Thị xã Cao Lãnh chừng 10 cây số, để xây dựng một nhà máy đường, trên nền nhà cũ của một ông Hội Đồng xưa, cho nên lần này tôi chủ quan cho rằng đến Mỹ Thọ, rồi đón xe vào huyện Tháp Mười chừng 30 cây số, chắc không có gì khó khăn, nên buổi trưa hôm ấy tôi mới ra Xa cảng Miền Tây.

Buổi trưa, hành khách ít cho nên mua vé thì dễ, nhất là đã có Giấy Giới Thiệu đi công tác, cũng khoảng 3 giờ hơn xe mới chạy, tới Mỹ Thọ đã gần 6 giờ chiều, tôi đứng đợi xe ở ngã ba Ông Bầu, để đón xe vào huyện Tháp Mười, lúc ấy cũng có một người đàn ông ngoài 30, đi với một cậu trai chừng 12, 13 tuổi họ nói chuyện với nhau, tôi đoán là hai người có bà con hay họ là xóm giềng với nhau. Chúng tôi làm quen, và biết cùng nhau đi vào huyện Tháp Mười.

Chờ cũng đã lâu, có một chiếc xe lôi gắn máy từ hướng Cao Lãnh chạy tới, rồi ngừng ngay chỗ chúng tôi, anh chạy xe lôi hỏi:

-         Mấy anh định đi đâu ?

Anh kia đáp:

-         Chúng tôi đi vào Mỹ An.

Anh chạy xe lôi nói:

-         Giờ này hết xe đò từ lâu rồi! Xe tôi chạy nửa đường tới Mỹ An, các anh có đi thì đi, đoạn còn lại thì chịu khó lội bộ, chớ giờ này không còn xe nào nữa đâu!

Anh kia nhìn tôi và nói:

-         Chúng ta đi nghe! Đến nước này cũng phải chấp nhận vậy thôi.

Thế là chúng tôi lên xe, chiếc Honda 67 bắt đầu lăn bánh trên đường đất đỏ, nhìn cảnh vật hai bên trời chiều, ánh sáng vàng vọt trãi dài trên cánh đồng lúa xanh. Nhà cửa thưa thớt dần, tôi nghĩ mình đã đi vào Đồng Tháp Mười rồi đây.

Chiếc xe lôi kéo chúng tôi chạy hơn nửa tiếng thì ngừng lại, anh xe lôi nói với chúng tôi:

-         Đến nhà tôi rồi! Từ đây vào đó các anh chịu khó lội bộ vậy!

Chúng tôi trả tiền, chia tay anh xe lôi rồi bắt đầu “Đường trường xa muôn vó câu bay dập vồn …”, anh bạn đồng hành với tôi nói:

-         Anh biết không? Những người hành quân có kinh nghiệm cho biết rằng, chúng ta đi bộ giờ đầu tiên đi được 6 km, giờ thứ hai đi được 5 km và từ giờ thứ ba trở đi, đi bình quân 4 km. Như vậy chúng ta phải đi khoảng hơn 2 giờ mới tới nơi.

Trời bắt đầu chạng vạng tối, cánh đồng từ từ chuyển sang màu đen, dọc theo đường đi, bên tay phải chúng tôi là một con rạch, bên kia rạch xa xa mới có một ngôi nhà, còn bên nây gần đường thỉnh thoảng có nhà, giờ ấy nhà nhà lên đèn, những ngọn đèn dầu leo lét, chúng tôi đi khá lâu, cũng thấm mệt thì bên đường có một quán nước, thế là chúng tôi vào quán nghỉ chân, chúng tôi gọi cà-phê, cậu trai uống nước chanh.

Sau khi giải khát, chúng tôi tiếp tục lên đường, đêm không trăng, trời ít sao chúng tôi đi thầm chỗ nào hơi sang sáng ấy là mặt lộ, chỗ nào tôi tối ấy là cỏ mọc bên đường, chúng tôi đi như thế cho tới hơn 9 giờ đêm mới thấy ánh sáng đèn ở xa hiện ra, đó là Thị Trấn Mỹ An, người bạn đồng hành với tôi về đến nhà ở bên nây cầu, còn tôi phải đi tiếp qua khỏi cây cầu sắt bắt ngang con kênh lớn, để vào khu hành chánh huyện Tháp Mười.

Cũng hơn 10 giờ đêm, người ta mới đưa tôi đến khu nhà tập thể, nhà lá phên tre, nền đất, chủ hộ đi công tác ở Sa Đéc, một mình tôi nằm trên chiếc giường rộng, khỏi nói là ngủ một giấc rất ngon sau khi lội bộ chừng 12, 13 cây số trong cánh Đồng Tháp Mười này.

Sáng ra thức dậy, tôi thấy trước mặt căn nhà là một khu đất, cừ tràm đang dọng xuống đất, họ chuẩn bị xây khu vực hành chánh của huyện, căn nhà tôi đang ở chỉ là căn nhà tạm mà thôi, phía sau nhà là một con kinh nhỏ, những căn nhà tập thể này hình như cất tạm trên một bờ bao.

Đến giờ làm việc, người ta đưa tôi đi vào ngã sáu, đó là địa danh của một nơi hội tụ 6 con kinh đào. Nghe nói có con kinh đi về Mỹ Tho, có con kinh đi về Long An. Trên chiếc xuồng máy chỉ có anh Trưởng Phòng, một cậu chạy máy Koler, em này tên Liệt xưng em, gọi tôi là thầy, tôi không nhớ, nhưng em nhắc đã có học với tôi mười mấy năm trước, gia đình em ở Cao Lãnh vào đây làm việc, Trưởng Phòng Ẩn là người địa phương.

Tại Ngã Sáu có một ngôi chợ nhỏ, có những hàng quán tạp hóa, quán nước, chúng tôi đến địa điểm bên kia rạch, nơi đó đang có một lò đường thủ công nhỏ, tôi quan sát thực địa để chọn địa điểm cho xà-lan cập bến, cho xe cẩu bò lên bờ, xe cẩu sẽ bốc thiết bị từ xà-lan lên bờ, rồi lại bốc thiết bị đặt vào vị trí. Nhiệm vụ tôi chỉ có vậy mà thôi.

Cho nên sau khi khảo sát thực địa, tôi có thể về Sàigòn, nhưng anh Ẩn nói với tôi:

-         Chẳng mấy khi anh vào đây, ngủ lại thêm một đêm nữa đi, mai về sớm mới có xe, chiều nay tôi sẽ đưa anh đi thăm vườn cò cho biết.

Tôi nghĩ, ở cái chốn “khỉ ho cò gáy” này, có chi vui chơi đâu, tối tôi nằm chèo queo có một mình thật là: “Buồn ơi là buồn!” Thôi cũng đành vậy, em Liệt nói thêm:

Ở chơi Thầy! Chiều nay em sẽ đưa Thầy đi.

Tôi đáp:

-         Ờ! Vậy đi!

Buổi chiều khoảng gần 5 giờ, chúng tôi mới khởi hành đi, ngoài ba chúng tôi ra, còn có một cô thư ký đi theo, chắc anh Ẩn muốn có thêm một bóng hồng cho vui.

Gần đến khu vườn cò thì nhà ngói san sát, anh Ẩn giải thích:

Những ngôi nhà ngói này đều do lợi tức của cò. Mỗi nhà thu hoạch chừng vài năm thì cò dời tổ sang mấy nhà lân cận, cứ thế mà hết nhà này lợp ngói đến nhà khác.

Xuồng máy cập bến, chúng tôi lên bờ, anh Ẩn vào xin phép chủ nhà cho chúng tôi đi thăm vườn cò. Đi ra phía sau những căn nhà này là miếng vườn của họ, cũng trồng chuối, trồng dừa, nhưng đặc biệt là có nhiều bụi tre, ấy là những chỗ cho cò đậu, cò làm ổ, chúng tôi đến khi còn sớm nên chưa có nhiều cò về đậu ngủ trên ngọn tre.

Tôi nhớ tới những con cò trắng, ban ngày đi ăn trong cánh đồng quê tôi, chúng chỉ tìm thức ăn ở những nơi có nước trong đám lúa xanh, hoặc hình ảnh buổi chiều thỉnh thoảng có đàn cò trắng một con bay đầu, những con khác bay theo tạo thành hình chữ V bay dọc trên sông giữa hai hàng cây bên nây và bên kia bờ, hình ảnh đẹp vô cùng lại gợi cho người ta nhớ tới “Tìm về tổ ấm” hay “Một chốn đi về” vào lúc hoàng hôn.

Nhìn lên thấy có một ít cò đang đậu trên ngọn tre, những ổ cò trên cây tre, nhìn xuống đất, đôi chỗ có vỏ của những trứng cò, có đến mới biết vườn cò ở trong Đồng Tháp. Đến lúc nào đó, những con cò con có lông cánh mà chưa bay được, người ta bắt cò con vặt lông cánh, chỉ thu hoạch lông đó mà cất nhà ngói thì chúng ta đủ biết bao nhiêu là cò.

Đồng Tháp Mười, nơi chốn hoang vu cũng có những sân chim, như ở Bến Tre, Rạch Giá hay Cà Mau, nơi ấy những đàn chim hoang dã chung sống với nhau, cho con người một nguồn lợi của thiên nhiên.