Lời thầy

Lời thầy, học bạn

          Thời nho học, các trẻ em bắt đầu học vở lòng trong sách Tam tự kinh với câu “Nhân chi sơ, tính bổn thiện , tính tương cận , tập tương viễn...” thì trường học đem lại cho học sinh việc thâu thập kiến thức và những tập quán khác khi tiếp cận với xã hội.

          Vào học trường Kỹ thuật Cao Thắng, thì tôi có nững vị thầy truyền đạt các kiến thức phổ thông, khoa học, văn chương, sử địa... trong chương trình giáo dục trung học.

          Tục ngữ ta có nói: “Không thầy đố mày làm nên” là như vậy. Cho nên dân Cao Thắng chúng tôi có truyền thống “Tôn sư trọng đạo” như chuyện của Tổng Thống Việt Nam Cộng hòa Nguyễn VănThiệu gặp thầy cũ Lý Kim Chân làm Giám Ðốc Nha Kỹ Thuật Học Vụ , thì lễ phép, chấp tay cúi đầu chào.


           Ngoài những kiến thức giáo khoa, tôi còn học hỏi được những kinh nghiệm sống, những lời khuyên quý báu bên lề các lời giảng bài trong lớp. Học kỹ thuật nên   học sinh ít chú ý đến các môn thiếu tính cách khoa học kỹ thuật, nhưng tôi thích tìm hiểu thêm kinh nghiệm sống ngoài việc học, vì các kinh nghiệm này phải mất thời gian học hỏi và đôi khi phải trả giá rất đắt.

          Thầy Sơn dạy Việt văn có nói: “Cóc kia đâu đó tối tăm, dạ gian phi đạo tắc dâm chẳng lành” (Trê cóc) hay là “Ớ này này, ta bảo chúng bay, đố mặt ai dài bằng mặt ngựa”. (Lục súc tranh công) thì rất hay.


           Thẩy Phi Hùng dạy vẽ mỹ thuật nói về cách quan sát cảnh vật “Gần to xa nhỏ, gần thấp xa cao. Trông sao vẽ vậy”.

          Thầy Kiệt dạy xưởng rất thực tế́ khi thầy nói: “Mấy cái thằng văn chương bậy, nó chê tôi dốt văn chương, thử hỏi xe nó không chạy, đứng đó đọc thơ với văn xe nó có chạy không? Tôi phải mở bu gi, cạo trấu thử xem có đìển, có xăng, may ra xe mới chạy được. Đứng đó ngâm thơ, đọc phú thỉ chờ đến sang năm xe cũng không chạy.”

          Thầy Long dạy sử địa có triết lý như sau:

          “Nhẫn, nhẫn, nhẫn trái tử oan gia tùng tử tận,

          Nhiêu, nhiêu, nhiêu, thiên tai vạn họa nhất tề tiêu”.

Và    “Kiến nghiã bất vô vi dỏng giả,

          Lâm nguy bất cứu mạt anh hùng”.

          Như tinh thần tương trợ của dân Cao Thắng.

          Thầy Việt văn là Bá Tước là đạo diễn Thanh Tuyền có những đề tài luận rất hay mà tôi rất thích cái đề luận : “Người ta thường bảo rằng hoa hồng có gai, nhưng tôi mừng rằng trên gai còn có hoa hồng” là một tư tưởng sống đẹp.


          Thầy Hà dạy toán, khi dạy căn số bậc hai của số dương, thầy nói:

          - Các anh đang đến chân tường, chỉ biết có số dương, người ta có thể lấy căn số âm nhưng phải trèo lên tường để xem trời bên kia.



          Lời thầy khơi lên cái tính tò mò của tôi, sau này lôi phải leo lên tường để xem bên kia có cái gì?


          Thầy còn dặn thêm: “Các anh cố học để kiếm lấy cái cần câu cơm.”

          Trong lớp thì tôi có quen nhiều bạn, hay có dở cũng có, có nhiều bạn tốt và bạn xấu, tục ngữ ta có câu: “Học thầy không tày học bạn”, và người Pháp cũng có câu: “Dis moi aui tu hantes, je te dis qui tu es” (Hãy nói cho tôi biết bạn anh là ai tôi sẽ cho biết anh là ai). Vì vậy tôi có bạn học, bạn đi chơi phố, bạn đá banh, bạn thân … và tôi học cách ứng sử, giao tiếp trong cuộc sống và trong việc học. Tôi nhanh chóng   tiếp thu ngôn ngữ Cao Thắng và học được những danh từ huyền bí, không có trong tự điển.

          Thằng Khôi hay chê bai với từ “Con cầy luộc”. Không hiểu ý nghĩa làm sao, ai biết xin chỉ giáo, đa tạ.

          Anh Hai trưởng lớp thì dùng chữ: “thằng cù lần” hay anh ta luôn luôn chê bạn khác là “thằng đụ bò không biết dở đuôi”, khi bực tức thì anh “tức như bị bò đá”.

          Anh Bẩy con chủ Thanh Thế hay chê người khác là “thằng mẹ rượt”, không biết tại sao?

          Các biệt danh của thầy và bạn không thiếu. Biệt danh là những tên mà người ta đặt cho một nhân vật yêu hay ghét, Đông hay Tây, kim hay cổ… vì nhiều lý do khác nhau như kỵ húy, kính trọng, khôi hài, hình tướng, thói quen, chế diễu, phong tục…

          Nếu ta nói đến Vạn thế sư biểu thì ai cũng biết là cụ Khổng tử, cụ Yên Đỗ là cụ Nguyễn Khuyến, con hùm Yên Thế là Hoàng Hoa Thám. Khi nhắc tới tên các vị nầy thì ai nấy đều biết là ai, có khi quên cả tên cúng cơm của nhân vật. Riêng tôi thì dù sau thất thập cổ lai hy, các biệt danh nầy vẫn không thể quên được của thời vô tư lự.



          Trước tiên là các thầy của chúng tôi có những biệt danh theo ngôn ngữ, môn dạy, hình dáng, phong cách, trong đó phải kể:

          - Thầy Trê Cóc là thầy Sơn dạy việt văn về truyện Trê Cóc, thầy trừng mắt nghiến răng trèo trẹo để tả con trê mắng con cóc đi tìm con là đàn nòng nọc.

          Thầy còn dạy về Lục súc tranh công, nhưng bọn học trò gọi là thầy trê cóc.

          - Thầy TrầnThúc Kỳ, kỹ sư hóa học, dạy lý hóa, người, gầy gò nhưng có cái bụng lớn, chúng tôi gọi là ông thầy có chửa. Thầy hay nói: Mấy em trông lên bảng xem cái này hay lắm. Thiên hạ cười ầm lên vì xem bụng chửa của thầy mà thầy không hiểu tại sao?

          - Thầy Thì rằng là là thầy Việt sử có tên như vậy vì thầy hay bắt đầu các đoạn sử bằng ba chữ Thì rằng là.

          - Thầy Ẩn dạy hóa học, ở Pháp về làm cháy dây cao su lúc làm thí nghiệm về ôxy nên thằng Vân g̣ọi ông ta là “Thầy dạy hay thấy mẹ”.

          - Thầy Long dạy sử địa là ông Long Hột nhãn hay nói về văn chương: Nhẫn, nhẫn, nhẫn trái tử oan gia tùng tử tận,...

          Nhưng các anh bạn kêu rầm lên là ông Long hột nhãn vì thầy sói đầu và để phân biệt với các thầy Long khác.

          -Thầy to tổ bố là thầy Chiểu dạy Pháp văn, ông ta hay hút thuốc lào quấn giấy và nói với học trò “Các anh cứ gạch đít to tổ bố vào” để nhớ những chi tiết quan trọng.

          -Thầy đạo diễn là thầy Việt văn là Bá Tước là đạo diễn Thanh Tuyền. Thầy dáng người tài tử, ăn mặc chải chuốt, đi xe Vespa, lúc nào cũng com plê cà vạt và giảng bài rất hay.

          -Thầy con gái là thầy Hà dạy toán, cử nhân toán khoảng 22- 23 tuổi, hay đỏ mặt như con gái. Chúng tôi hay trêu chọc thầy.

          - Thầy Đ. M. là thầy Tôn, ông này hay bắt đầu câu nói bằng tiếng chửi thề Đ.M. Thầy dạy xưởng dụng cụ và Kỹ thuật học.

          - Thầy Hoàng Diệm dạy Anh văn là đại úy cà nông cạp vì thầy là đại úy pháo binh và có một cái sẹo lớn trên cổ.



          Tôi chỉ nhớ những thầy kể trên, có thể còn rất nhiều biệt danh khác. Về bạn bè thì cũng có rất nhiều biệt danh mà nói đến ai cũng biết.

          - Anh mãi võ là Sơn Đông vì ta hay nói Sơn đông mãi võ,

          - Thằng Vĩnh quẹo, con chủ quán SingSing, vì nó ăn kem trắng chảy giọt trên sàn, cả lũ kháo ầm lên là nó bị xuất tinh và nó đi đứng quặt quẹo nên có tên như vậy,

          - Anh trưởng lớp tên Lèo là anh Lèo Tôn, các bạn thử nó lái xem sao?

          - Thằng Hoàng là thằng bác học vì nó hay đặt câu hỏi và tìm cách giải đáp,

          - Thằng Vân là nghệ sĩ vì nó luôn luôn có điệu bộ như tiểu thư và nghệ sĩ,

          -Thằng Tòng là thợ chụp hình vì nó đi học bằng Vespa luôn luôn bệ vệ veston, cà vạt và thích rửa hình,

          -Thằng Phên cầu chúa vì nó theo công giáo, đi học xa mệt mỏi, lúc trưa hay ngủ gà gật, anh em nói là nó đang cầu chúa,

          -Thằng Bá là Bá già râu vì nó ưa kể chuyện về quê ăn tết gặp đảng cướp già râu chặn xe đò của nó,

          - Thằng Vinh là thằng phải gió vì nó cứ ngâm ầm ỷ bài thơ vườn chè.

          - Thằng Đương là thằng Đầu trọc vì nó hay hớt đầu trọc lóc,

          - Thằng Chí Hoạt là thằng Đầu bò vì tánh nó bướng bỉnh và luôn luôn cho nó có lý. Sau nó đi sĩ quan hải quân,

          - Thằng Luân con ông Luật là thằng giao cấu vì thấy đầm con thì mắt hấp háy rồi cười mỉm chi, nhìn đầm với cái nhìn cháy váy….

          - Sau này anh Gịu Hùng cho biết có biệt danh là Cụ Lý.

          Dân tây cũng hay đặt biệt hiệu như ta. Ông giám thị lớp dự bị trường ENSM tụi học trò gọi là espion Gián điệp vì ông ta đeo mắt kiếng đen và hay rình học trò trốn học.

          Xem thế thì người ta hay châm biếm người khác, nhiều khi làm người bị châm biếm có khi khổ đau muôn phần. Phần riêng tôi không biết tôi có biệt hiệu gì? Người Pháp đôi khi gọi tôi là Thằng chệt Chinois thì tôi chỉ cười theo chữ nhẫn và nhiêu của thầy Long.

          Ngày nay, đã quá cái tuổi thất thập, xong lời thầy nói và kỷ niệm về các bạn vẫn còn văng vẳng như những ngày còn đi học. Tôi đã học được nhiều điều hay dở khi bước vào đời đầy chông gai.

N.Hoạt