Mất giác quan, coi chừng sẽ bị bệnh mất trí nhớ

Thính giác, thị giác và các chứng mất cảm giác khác có liên quan đến chứng mất trí nhớ và nên được kiểm tra.

Không chỉ việc hay quên là dấu hiệu của suy giảm nhận thức tiềm ẩn, mà những thay đổi về xúc giác, vị giác, khứu giác, thính giác và thị giác cũng vậy.

Tiến Sĩ Clive Thomas là một y tá sức khỏe tâm thần ở Wales, người đã làm việc trong lĩnh vực đánh giá trí nhớ và chứng mất trí nhớ trong nhiều năm, mang đến cho ông những hiểu biết sâu sắc về cách mọi người trải qua những thay đổi về trí nhớ và khả năng tiếp tục sống tự lập. Theo SCMP. Ông cho biết, trong các bài đánh giá trí nhớ thông thường, một số người có thể làm bài kiểm tra rất tốt, nhưng họ thừa nhận rằng họ biết “có điều gì đó không ổn.” Theo SCMP.

Một số khiếm khuyết mà chứng mất trí nhớ có thể gây ra, ít liên quan đến trí nhớ mà liên quan đến các giác quan và nhận thức, được khám phá trong cuốn sách mới, “Cách tiếp cận mới về chứng mất trí nhớ: Kiểm tra khiếm khuyết cảm giác và nhận thức,” do Thomas và những người khác đóng góp.

Những trục trặc về giác quan này có thể cung cấp manh mối cho thấy não bộ không ổn định nhiều năm trước khi bất kỳ triệu chứng nào tương tự như chứng mất trí nhớ được chẩn đoán.

Một số bệnh nhân mà Thomas gặp không lo lắng về trí nhớ của họ, nhưng cho rằng đã có những thay đổi – có thể là cách họ không thể thực hiện các nhiệm vụ quen thuộc, hoặc nhận ra rằng họ không thể làm nhiều việc cùng lúc như trước đây.

Thật không may, hầu hết các bác sĩ đều không nhận thức được các biểu hiện không điển hình hoặc không mất trí nhớ của chứng sa sút trí tuệ và không biết cách kiểm soát những “triệu chứng xa” này, theo Lenka Krajcovicova, giám đốc của Centre for Cognitive Disorders at Saint Anne’s University Hospital in the Czech Republic.

Các đánh giá tiêu chuẩn về những thay đổi trong trí nhớ thường bỏ qua những thay đổi trong cách chúng ta cảm nhận thế giới thông qua các giác quan, Thomas nói thêm.

Mối liên hệ giữa việc mất từng giác quan với chứng sa sút trí tuệ là như thế nào.

Khứu giác và vị giác

Các nghiên cứu cho thấy những người bị suy giảm khứu giác có thể dễ mắc chứng sa sút trí tuệ hơn. Mất khứu giác có thể xuất hiện trước khi được chẩn đoán tới một thập niên.

Duncan Boak, người sáng lập kiêm giám đốc điều hành của SmellTaste, một tổ chức từ thiện có trụ sở tại Anh dành cho những người bị ảnh hưởng bởi các rối loạn khứu giác và vị giác, cho biết các giác quan về khứu giác và vị giác của chúng ta thay đổi theo thời gian.

Điều này thường bị bỏ qua, một phần do thiếu nhận thức rằng mất “cảm giác hóa học” – sự mất phản ứng của một cơ quan cảm giác với các kích thích hóa học – là một yếu tố gây ra chứng sa sút trí tuệ. Khứu giác và vị giác cũng không được kiểm tra thường xuyên như thị giác và thính giác.

Một người không còn thích những món ăn mà người ấy từng thích. Có thể do vị giác của người ấy bắt đầu thay đổi. Điều này xảy ra rất lâu trước khi mọi người nhận thức được các dấu hiệu điển hình của chứng mất trí nhớ.

Kiểm tra khứu giác thường xuyên có thể giúp chẩn đoán một loạt các vấn đề tiềm ẩn.

Theo Boak, người đã mất khứu giác sau chấn thương đầu, kiểm tra khứu giác định kỳ có thể đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi sức khỏe định kỳ khi chúng ta già đi, đồng thời hỗ trợ chẩn đoán sớm các bệnh lý thần kinh như bệnh Parkinson.

Xúc giác

Hơn 60% số người mắc chứng mất trí nhớ từ trung bình đến nặng sẽ gặp phải các rối loạn liên quan đến xúc giác, thường dẫn đến các vấn đề như té ngã hoặc khó tự mặc quần áo.

Xúc giác được điều khiển bởi hệ thống cảm giác thân thể, bao gồm cảm giác đau, áp lực, nhiệt độ và cảm giác vị trí cơ thể – hiểu được vị trí của cơ thể và tư thế của nó.
Hệ thống này thu thập thông tin về môi trường xung quanh bằng cách cảm nhận, dù là qua nóng, lạnh, đau, nhột, ngứa, hay thậm chí là cảm giác cấp bách khi bàng quang đầy.

Người mắc chứng mất trí nhớ mất cảm giác xúc giác do tổn thương các vùng não liên quan đến hệ thống cảm giác cơ thể. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến cả cảm giác xúc giác bên ngoài và cảm giác bên trong – chẳng hạn như cảm giác đầy ở bàng quang hoặc trực tràng – điều này phần nào giải thích tại sao bệnh nhân mất trí nhớ thường bị tiểu không tự chủ.

Ngay cả khi não nhận được tín hiệu cảm giác, nó vẫn có thể không thể đưa ra phản ứng phù hợp, chẳng hạn như thay đổi tư thế ngồi trên ghế, mặc áo hoặc đi vệ sinh.

Thính giác

Mối quan hệ giữa mất thính giác và chứng mất trí nhớ rất phức tạp và theo hai chiều, theo Emma Richards, nhà nghiên cứu cao cấp về lão hóa và chứng mất trí nhớ tại Đại học Swansea ở Wales và là đồng biên tập của cuốn sách mới về chứng mất trí nhớ.

Nhưng mất thính giác thường xuất hiện trước cùng với các giác quan khác và được công nhận là một yếu tố nguy cơ chính có thể điều chỉnh được đối với chứng mất trí nhớ. Vì vậy mọi người nên chú ý đến nó. Lần đầu tiên nó được đưa vào danh sách các yếu tố nguy cơ gây mất trí nhớ của tạp chí Lancet vào năm 2017.

Mất thính lực góp phần gây ra chứng mất trí nhớ vì nhiều lý do. Ví dụ, não phải hoạt động nhiều hơn để hiểu âm thanh, khiến khả năng ghi nhớ giảm sút. Richards cho biết các nghiên cứu đã chỉ ra rằng mất thính lực có thể đẩy nhanh quá trình teo não, đặc biệt là ở những vùng liên quan đến lời nói và trí nhớ.

Nếu bạn bị khó nghe, bạn thường thu mình lại, và sự cô lập xã hội không tốt cho não.

Thị giác

Mất thị giác có liên quan đến việc tăng gần gấp đôi nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ. Và một lần nữa, có một mối quan hệ hai chiều: thị giác và não bộ có mối liên hệ rất chặt chẽ, và một sự thay đổi ở não bộ sẽ ảnh hưởng đến thị giác, và ngược lại.

David Knight, một bác sĩ nhãn khoa kê đơn độc lập, người cũng đóng góp cho cuốn sách, cho biết trong nhiều loại chứng mất trí nhớ, những thay đổi về thị lực có thể xảy ra sớm, thường rất khó phát hiện và trước khi được chẩn đoán chính thức.

Ông khuyến khích mọi người nhận biết các dấu hiệu sớm, bao gồm té ngã thường xuyên hơn do bước đi sai, bị lạc trên những tuyến đường quen thuộc, hoặc nhận thấy màu sắc có vẻ xỉn hơn hoặc độ sáng có vẻ “không ổn định.”

Hiện nay có rất nhiều công cụ chẩn đoán tinh vi để theo dõi sức khỏe thị giác của một người, nhưng nhiều bác sĩ không nhận thức được những thay đổi nhận thức liên quan đến thị lực có liên quan đến chứng mất trí nhớ.

Như Knight nói, việc điều chỉnh thị giác không thể đảo ngược chứng mất trí nhớ. Nhưng nếu phát hiện và điều trị suy giảm thị lực sớm có thể giúp giảm nguy cơ tổng thể hoặc trì hoãn sự suy giảm chức năng.

Nhận thức những thay đổi về giác quan

Hầu hết chúng ta đều biết những điều nên làm để có một tuổi già khỏe mạnh, chẳng hạn như không uống rượu bia, không hút thuốc, tập thể dục thường xuyên và ăn uống lành mạnh.

Việc kiểm tra mắt, tai thường xuyên nên được thêm vào danh sách đó ở tuổi trung niên hoặc sớm hơn. Nếu bất kỳ giác quan nào của chúng ta có vẻ bị suy giảm, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ gia đình.

Thomas ủng hộ các ứng dụng kiểm tra những thay đổi về thời gian phản ứng và nhận dạng mẫu thay vì chỉ kiểm tra trí nhớ ngắn hạn. Tin tốt là gần 50% các yếu tố gây ra chứng mất trí nhớ có thể được thay đổi trong suốt cuộc đời, khi nó được nhận biết sớm và ngăn chặn. Vậy, hãy nhận thức điều đó và luôn chú ý lắng nghe cơ thể của bạn.

Theo Saigon Nhỏ.