Ngày xưa, có một vị Ḥa Thượng trụ tŕ một cảnh chùa ở gần bờ sông trong một thôn quê. Mỗi khi có việc ra tỉnh, Ngài quá giang bằng chiếc đ̣ ngang. Hôm ấy nhằm ngày 13 tháng bảy, Ngài quá giang ra tỉnh để chủ lễ một đàn kỳ siêu. Khi đ̣ ra tới giữa ḍng sông cái th́ thấy sóng nổi lên ầm ầm làm cho thuyền tṛng trành muốn đắm. Ai nấy ở trên đ̣ cũng đều hoảng hốt kinh khủng, th́ ngay lúc ấy, bỗng nhiên thấy nổi lên trên mặt nước, một con cá Ḱnh rất lớn, dương hai mắt đỏ ngầu mà nh́n chăm chăm vào vị Ḥa thượng kia. Nhưng Ḥa thượng vẫn b́nh tĩnh ngồi niệm Phật.
Trong khi đó, con cá liền cất cao cái đầu lên khỏi mặt nước mà lắp bắp cái miệng nói: "Hỡi hành khách ở trên đ̣! Các người muốn được yên lành, hăy liệng lăo ác tăng xuống đây cho ta, để nuốt chửng nó đi cho hả cơn giận. Các người có biết không? - Ngày trước, ta theo lăo tu đạo, lăo không chịu giảng dạy chi cả, cứ buông lỏng cho ta muốn làm ǵ th́ làm, không hề kiềm chế. V́ vậy, ta mới sinh ra lười biếng, chỉ lo rong chơi ăn ngủ theo thế tục, không thiết ǵ tới công phu bái sám, ăn chay niệm Phật và săn sóc công việc Chùa. Không những thế, mỗi khi có đám tiệc lại để cho ta mang hậu đắp y để khoe khoang với đại chúng và bổn đạo. V́ những tệ đoan như thế, nên sau khi ta chết, phải đọa vào loài súc sanh làm thân cá Ḱnh, đi tới đâu th́ ồ ạt tới đó, làm cho những tôm cá chạy tét đi hết, không có cái ǵ để ăn, phải chịu đói khát, rất nên cực khổ, thiệt khổ c̣n hơn loài quỉ đói nữa. V́ thế mà ta chỉ oán lăo thôi, c̣n các người đối với ta vô can, ta không muốn làm hại ai cả".
Nghe cá nói xong, Sư Cụ liền mỉm cười mà đáp rằng: "Này nghiệt súc! -Nhà ngươi nói thế mới thật là thậm ngu. Há ngươi không hiểu câu phương ngôn: Đạp gai, lấy gai mà lễ, hay sao? -Nếu ngươi đă biết v́ tạo những tội lỗi như thế mà phải đọa làm thân cá th́ nhà ngươi cần phải ăn năn sám hối tội lỗi và tạo duyên lành, ngơ hầu mới được tội diệt phước sanh, rồi mới mong thoát khỏi được quả báo. Ta là Thầy ngươi, mỗi khi dạy ngươi đúng theo giới luật, th́ ngươi bảo là quá nghiêm khắc, hay la rầy quở phạt, c̣n thả lỏng cho ngươi không nghiêm trị, th́ ngươi quen tánh mong lung, thành thử mới phải dọa làm loài cá. Một khi bị đọa, ngươi cần phải sám hối và báo cho ta biết để tụng kinh siêu độ và xả tội cho, c̣n nếu như muốn ăn thịt ta th́ lấy ai để cứu ngươi nữa. Đă có tội, không biết ăn năn mà c̣n kiếm cách đỗ lỗi cho người. - Phạm Phật th́ có Tăng cứu, c̣n như phạm Tăng th́ Phật không độ. Ngươi có hiểu câu đó chăng? Loài súc sanh kia!!!
Sư cụ quở vừa dứt lời, th́ cá Ḱnh kia cũng lặn ch́m xuống dưới đáy nước.
Kế đó, sau bảy ngày đêm vang tiếng tụng kinh cầu siêu độ tại chùa, th́ cá Ḱnh liền trồi lên mặt nước, lết thẳng tới sân Chùa, nằm dài một đống và hướng vào trong
Chùa mà nói rằng: "Bạch Thầy, mấy hôm nay, nhờ công đức của Thầy và chư Tăng Ni chú nguyện và tụng kinh siêu độ cho, nên con đă được tiêu nghiệp, thoát kiếp cá Ḱnh và sanh lên cơi trời Dục Giới. Trước khi lên cơi Trời để hưởng sự khoái lạc của chư Thiên, con xin đến đây thành tâm đảnh lễ tạ ơn Thầy cùng chư Tăng Ni và con nguyện lưu cái xác thân cá Ḱnh tại Chùa để mỗi ngày, chư Tăng Ni cầm cây gơ lên đầu con, ngơ hầu làm gương cho những vị nào tu hành c̣n biếng nhác, ưa khoe khoang, tự tôn, tự đại, không chịu khép ḿnh vào ṿng giới luật và cũng là để nhắc nhở cho những vị ấy nhớ tới bổn phận tu tâm, hành đạo, để khỏi xao lăng công phu bái sám, niệm Phật tu thiền, thúc liễm thâm tâm, nghiêm tŕ giới luật.
V́ sự tích như đă kể ở trên, mà từ ngày ấy tới nay, cái mơ mới trổ theo h́nh con cá để làm kỷ niệm mà thức tỉnh người tu hành.
"Em nhớ hôm nào sông nước vắng
Chuông Chùa lay động ánh sương chiều
Lời Kinh, tiếng "Mơ" như thầm nhắn
Cái kiếp phù sinh buổi xế chiều
Hanh Đoan
(Theo Giác Ngộ)