Viết vì người nằm xuống

Có lẽ vào năm 1962, anh Văn Tâm Sĩ Liên Đoàn Trưởng Gia Đình Phật Tử Giác Dũng rời khỏi chức vụ, không còn sinh hoạt tại Gia Đình này nữa. Ban Hướng Dẫn GĐPT Giáo Hội Tăng Già Bắc Việt tại Miền Nam, tìm cách giải quyết cuộc khủng hoảng trong Ban Huynh Trưởng, một Gia Đình mạnh nhất Thủ Đô thời bấy giờ, Đoàn sinh có khoảng 400 em.

Trưởng Tâm Trí Nguyễn Quang Vui, Phó Trưởng Ban xung phong xuống chùa Phổ Quang ở Nghĩa Trang Bắc Việt đảm nhiệm chức vụ Liên Đoàn Trưởng, khi đó Bác Thụy Lâm chủ nhân một hiệu Đông Dược Phòng ở đường Gia Long làm Gia Trưởng, Đại Đức Thích Thanh Long sau này là Giám Đốc Nha Tuyên Úy Phật Giáo,  một vị danh Tăng trong Trại Cải tạo, lúc đó ngài làm Cố vấn giáo lý, còn Thượng Tọa Thích Trí Dũng, trụ trì chùa Phổ Quang, ngài cũng là Phó Chủ tịch Liên Minh Á Châu Chống Cộng.

Trưởng Tâm Trí sau một thời gian tả xông hữu vỗ về chừng vài tháng, Ban Huynh Trưởng tạm ổn định, Trưởng cải danh Gia Đình Phật Tử Giác Dũng thành Giác Trí, muốn hiểu Trí đây là Trí Dũng cũng được mà Trí đây là Tâm Trí cũng xong. rồi Trưởng giao Gia Đình Giác Trí lại cho Ban Hướng Dẫn.

Ban Hướng Dẫn nhìn quanh đi quẩn lại thì chỉ có Trường Đào Tạo Huynh Trưởng A Dật Đa là có thể đảm nhận điều hành GĐPT Giác Trí lúc đó. Trường này cũng là sáng kiến táo bạo, độc đáo của Trưởng Nguyễn Quang Vui và độc nhứt của GĐPT Việt Nam, vì sau này Ban Hướng Dẫn Trung Ương GĐPT Việt Nam có chưong trình thành lập Trường nhưng không thực hiện được. Trường này lúc đó tôi là Đoàn Trưởng, anh Tâm Hòa Ngô mạnh Thu Đoàn Phó, chị Diệu Quỳnh Hồng Loan Đoàn Phó và anh Tôn Thất Chiêm Thư ký.

Sở dĩ giao nhiệm vụ cho Trường bởi vì chị Hồng Loan từng là Liên Đoàn Phó của Gia Đình này. Đoàn A Dật Đa đảm trách, như thế tôi phải kiêm nhiệm Liên Đoàn Trưởng GĐPT Giác Trí, lúc đó tôi phải học thi Tú Tài nên chỉ một thời gian ngắn, Trường đề nghị được Ban Hướng Dẫn chấp thuận, giao cho chị Hồng Loan giữ chức vụ Liên Đoàn Trưởng, vẫn bác Thụy Lâm vẫn làm Gia Trưởng và Thầy Thanh Long làm Cố Vấn Giáo Lý.

Chị Hồng Loan làm Liên Đoàn Trưởng GĐPT Giác Trí một thời gian vài tháng lại đề nghị anh Nguyễn Sĩ Khảng làm Liên Đoàn Trưởng GĐPT này, bác Thụy Lâm nghỉ, có một chị huý danh là Tiếng, nhà hình như ở khu Vườn xoài Trương Minh Giảng  làm Gia Trưởng, rồi sau đó mới đến bác Nhuận Pháp Tôn Thất Liệu làm Gia Trưởng, trước Pháp nạn 1963 cho mãi đến sau này cải danh thành Gia Đình Phật Tử Vĩnh Nghiêm, vì sinh hoạt tại Tổ đình Vĩnh Nghiêm.

Hình ảnh một ngưòi trung niên mặc quần dài kaki vàng, áo sơ-mi trắng cụt tay, tóc hớt ngắn gọn, đến chùa Xá Lợi chen lẫn trong màu Lam của đoàn sinh Gia Đình Phật Tử để tham gia tuyệt thực, hay để nghe các buổi giảng của Thầy Giác Đức, là hình ảnh ghi đậm nét vào ký ức của tôi cho đến ngày nay, bởi vì thời đó nhiều Huynh Trưởng kỳ cựu còn không dám tới chùa, đây là một vị gia trưởng chân ướt chân ráo mới vào GĐPT đã dám tham gia Phong trào Phật giáo, đòi hỏi chánh phủ thực thi chánh sách bình đẳng tôn giáo, tôi kính trọng vị Gia trưởng GĐPT Giác Trí này.

Sau khi Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất được thành lập, hai GĐPT thuộc Giáo Hội Tăng Già Bắc Việt tại Miền Nam là GĐPT Giác Quang và Giác Đạt, tham gia hình thành ban Hướng Dẫn GĐPT Tỉnh Gia Định, do đó ngày 1-5-1964 một Đại Hội Huynh Trưởng GĐPT thuộc GHTGBV Tại MN họp tại Thanh Minh Thiền Viện đã bầu bổ xung các chức vụ khiếm khuyết, do đó các Huynh Trưởng đã bầu cho Bác Nhuận Pháp Tôn Thất Liệu thay thế anh Trương Văn Sang chức Phó Trưởng Ban và đến Đại Hội Huynh Trưởng GĐPT Miền Vĩnh Nghiêm đầu tiên tại chùa Phước Hòa ngày 19-7-1964, đã bầu Bác Nhuận Pháp Tôn Thất Liệu vào chức Trưởng ban Ban Hướng Dẫn GĐPT Miền Vĩnh Nghiêm.

Bác giữ chức vụ này cho đến năm 1967 khi GHPGVNTN bị phân chia thành Phật Giáo Ấn Quang và Quốc Tự, khi đó thì tôi đã lên Cao nguyên dạy học, rồi bị động viên đi Sĩ Quan Trừ bị, cho đến năm 1970 tôi được chuyển về Sàigòn dạy học và đi học lại ở Đại Học Vạn Hạnh.

Để chuẩn bị cho Đại Hội Huynh Trưởng GĐPT toàn quốc năm 1973, Ban Hướng Dẫn Trung Ương yêu cầu bác Nguyễn Đức Lợi cũng như bác Tôn Thất Liệu phục hoạt Ban Hướng Dẫn GĐPT Miền Vĩnh Nghiêm, tôi được bác Nguyễn Đức Lợi gọi đến tổ chức Đại Hội Huynh Trưởng Miền Vĩnh Nghiêm để bầu Ban Hướng Dẫn, lúc đó vào khoảng tháng giêng hay tháng 2 năm 1973, tôi bàn và được hai bác chấp thuận tổ chức một Đại hội thu hẹp trong phạm vi các GĐPT tại Thủ đô, bầu một Ban Hướng Dẫn Lâm Thời nhiệm kỳ 1 năm, sau Đại Hội Huynh Trưởng toàn quốc, có thời gian củng cố sẽ bầu Ban Hướng Dẫn chính thức, về mặt pháp lý nhờ Ban Chính Tín Phật Tử của cụ Đức Lan giúp đỡ, cụ Đức Lan đã cho mượn nhà của cụ ở đường Ngô Đình Khôi cũng gần chùa Vĩnh Nghiêm để tổ chức họp và sau đó cụ cũng cho mượn nhà làm văn phòng Ban Hướng Dẫn một thời gian.

Qua Đại Hội thu hẹp đó, bác Tôn Thất Liệu được các Huynh Trưởng tín nhiệm bầu vào chức Trưởng Ban, Ban Hướng Dẫn xúc tiến tham gia Đại Hội Huynh Trưởng tại Đà Nẳng, giới thiệu anh Trần Ngọc Lạc tham gia Trại Vạn Hạnh đầu tiên của GĐPT tại Trại Trường Đà Lại vào Noel năm 1973. Sau đó, tôi ngưng sinh hoạt vì bận sinh kế và học hành.

Sau năm 1975, bác Nguyễn Đức Lợi chỉ đạo cứ để cho các Gia Đình tự sinh hoạt, khi tôi đi Học tập cải tạo về năm 1977, tôi được mời tới sinh hoạt tại chùa Vĩnh Nghiêm vào 10 giờ sang Tết Nguyên Đán, sau lễ Phật tụng kinh rồi vào Trai đường chúc Tết Hòa Thượng Thanh Kiểm, và những ngày lễ Phật Đản hay Vu Lan đều có khóa lễ ở Chánh Điện chùa Vĩnh Nghiêm vào lúc 3 giờ chiều, các em GĐPT Giác Trí, Giác Long, Giác Hoa thường tham dự đều, các em vẫn mặc đồng phục, mặc nhiên sinh hoạt trở lại, bác Tôn Thất Liệu nói với tôi:

-         Bác Đức Lợi mất rồi, nay Chị Cúc vẫn giữ Thủ Quỹ, còn anh là Tổng Thư Ký như trước, chúng ta cùng nhau giữ sinh hoạt này cho các em có nơi tu tập, cứ thế chúng tôi sinh hoạt cho đến năm 1990 chị Cúc đi định cư ở Mỹ. Vía Quán Thế Âm tháng 6 năm đó, tôi đại diện bác Liệu lên ĐàLạt tham dự Lễ Hiệp Kỵ toàn quốc tại chùa Linh Sơn, đúng ra lần đó là một Đại Hội Huynh Trưởng bất thường nhưng không thanh, mặc dù anh Nguyễn Khắc Từ, Nguyễn Châu, Nguyễn Văn Thục quyết tâm nhưng không thể vượt qua chướng duyên.

Năm 1991, tồi rời khỏi Việt Nam, các anh Ngô Mạnh Thu, Tuệ Linh họp với Bác tổ chức khóa Huấn Luyện Huynh Trưởng A Nô Ma, lập đoàn A Dật Đa phục hoạt các Gia Đình Phật Tử thuộc miền Vĩnh Nghiêm như Giác Minh, Giác Long, Vĩnh Nghiêm, Giác Ngạn, Giác Nguyên, tổ chức các Trại Truyền Thống Tuệ Tạng hàng năm.

Mỗi lần tôi về thăm gia đình ở Việt Nam, tôi đều có dành thì giờ đến thăm Bác - sở dĩ anh em Vĩnh Nghiêm gọi Trưởng Tôn Thất Liệu là Bác vì là bác Gia Trưởng của GĐPT Giác Trí, Vĩnh Nghiêm – đôi khi cùng với bác đi uống cà-phê để tâm tình về sinh hoạt GĐPT, đôi khi có một bửa tiệc họp mặt với nhiều anh chị em, để thăm hỏi nhau vì vẫn còn có duyên gặp lại, nhiều khi Bác kể về Nguyễn Phước Tộc của Bác.

Lần đầu tiên về VN tại Phở Hòa năm 1996

Năm ngoái tôi về Việt Nam, Trần Đình Hùng chở tôi đi thăm Bác, trông thấy Bác hốc hác, nhưng tâm trí bác vẫn minh mẫn, tôi nghĩ vẫn còn được nghe những mẫu tâm tình của Bác về GĐPT về Nguyễn Phước Tộc như bấy lâu nay, không ngờ lại chính Trần Đình Hùng gửi Email ra cho biết Bác đã mất rồi.

Tại nhà Bác năm 2009

Bao nhiêu năm cộng tác với Bác, chắc Bác đã hiểu tôi nên không có chi cần nhắn gửi lại, tôi có một điều chưa hỏi Bác, ấy là ai sẽ thay Bác hay như Bác đã nói với riêng tôi: “Để nó tự nhiên…”.

Tưởng nhớ Bác, quá khứ chuyện đã qua rồi … Nguyện cho Bác an nhiên cõi Phật.

19:45 ngày 6-8-2010