Ăn chay

Phúc Trung

I.- Dẫn : Người ta gọi ăn chay, ăn tương, ăn lạt để chỉ cho những người theo Đạo Phật Bắc Tông, không ăn thịt, cá. Đó là ăn chay v́ lư do tôn giáo, ngày nay người Mỹ cũng ăn chay v́ lư do sức khỏe.
II.- V́ sao Phật Tử  phải ăn chay : Đôi khi người ta gọi đạo Phật là đạo Từ Bi, người tu theo đạo Phật để giải thoát khỏi ṿng luân hồi sanh tử, khổ đau, đem niềm vui lại để bớt khổ cho mọi người, yêu thương mọi loại thú cầm, cùng nhau chung sống trong ḥa b́nh và an vui. Do đó đức Phật dạy Phật tử phải ăn chay để tránh quả báo xấu, để tăng trưởng ḷng từ, để mọi người và thú cầm cũng cùng nhau chung sống trong ḥa b́nh, an vui.
III.- Ăn chay như  thế nào ? Có nhiều cách ăn chay khác nhau, nhưng nói chung chỉ ăn ngũ cốc, rau, trái cây, không ăn thịt của thú cầm, cá, nói chung là không ăn động vật. Các Viện sĩ Hàn Lâm Viện Khoa Học Liên Xô có viết quyển Thức ăn tương lai , sách nói về nghiên cứu chế tạo thức ăn thịt, cá từ cây cỏ, nó cũng là thức ăn chay sau nầy.
     Năm thứ là hành, hẹ, tỏi, nén, hưng cừ gọi là ngũ vị tân, người ăn chay trường cũng không ăn v́ chúng có chất kích thích dục vọng.
     Theo cách ăn chay của Âu Mỹ, người ta có thể uống sữa tươi hay sữa hộp, có thể ăn Bơ hay Phó mát v́ chúng làm từ sữa, có thể ăn hột gà công nghiệp ( gà không có trống, tức là không có sự sống ).
     Đạo Phật theo Nam Tông, tu sĩ ăn thịt cá theo Ngũ tịnh nhục : 1) Thịt ăn không thấy người giết. 2) Thịt ăn mà ḿnh không nghe tiếng con vật kêu khi bị giết. 3) Thịt ăn mà ḿnh không nghi người ta giết cho ḿnh ăn. 4) Thịt con vật tự chết. 5 ) Thịt con thú khác ăn c̣n dư.
     Người ta chia ăn chay làm hai loại : Ăn chay trường và ăn chay kỳ.
     - Ăn chay trường : là ngày nào cũng ăn chay.
     - Ăn chay kỳ : Có nhiều cách:
     * Nhị trai : Mỗi tháng ăn 2 ngày là Mồng Một và ngày Rằm . Ngày xưa không có lịch, đặt ra cách ăn 2 ngày vào ngày trăng tṛn ( ngày Vọng : ngày Rằm ) và ngày không trăng ( ngày Sóc : mồng một ).
     * Tứ trai : Mỗi tháng ăn 4 ngày là Mồng Một, 14, Rằm, 30  ( tháng thiếu 29 ).
     * Lục trai : Mỗi tháng ăn 6 ngày là Mồng Một, 8, 14, Rằm, 23, 30 ( tháng thiếu 29 ).
     * Thập trai : Mỗi tháng ăn 10 ngày là Mồng Một, 8, 14, Rằm, 18, 23, 24, 28, 29, 30 ( tháng thiếu 27, 28, 29 ).
     * Nhất nguyệt trai : Ăn chay trọn tháng Giêng hay tháng Bảy.
     * Tam nguyệt trai :  Ăn chay trọn tháng Giêng, tháng Bảy và tháng Mười.
IV.-Những ngộ nhận về ăn chay :
Ngộ nhận thứ nhất : Ăn chay khó, nhiều người Phật tử muốn ăn chay, mỗi tháng 2 hay 4 ngày, nhưng đến ngày ăn chay thấy khó ăn quá, đến đêm đói bụng khó ngủ, trông chờ mau qua khỏi 12 giờ đêm để ăn mặn, v́ bụng đói lại thèm ăn. Có nhiều nguyên nhân, một là ăn chay dễ tiêu cho nên mau đói, hai là người ta nghĩ chỉ ăn 1 hay 2 ngày nên nấu nướng thức ăn qua loa ( thường chưa biết nấu món ăn chay ), do đó người ăn không ngon miệng, cả hai nguyên nhân tạo cho sự ăn chay khó. Đề nghị người biết nấu món ăn chay đừng giấu nghề hăy hướng dẫn, phổ biến cách nấu các món ăn ngon, nhờ đó người ta ăn được ḿnh cũng có phước, quư vị nội trợ nên học hỏi cách nấu vài món chay cho ngon miệng, mỗi ngày ăn chay nên nấu vài món khác nhau, người ăn chay sẽ dễ ăn hơn. Ngày nay, người Mỹ ăn chay cũng nhiều, các chợ ở Mỹ như : Wal-Mart, Kroger, Value Market đều có bán thức ăn chay làm từ đậu nành, bắp, súp chay ( Vegeterian ), hambeger chay, pizza chay..., ngoài rau, cải chợ Mỹ cũng bán giá, đậu hủ tươi, đậu hủ chiên, ở các chợ hay xe thực phẩm Việt Nam có bán những hộp kho chay, ḿ căn kho chay, ḿ gói chay, phở chay... rất dễ cho người ăn chay.
Ngộ nhận thứ hai : Ăn chay mất sức khỏe v́ thiếu chất dinh dưỡng, ngộ nhận nầy phát xuất do ngững người ăn chay trường gây ra, nhiều người tu sĩ cũng như cư sĩ cho rằng tu là tiết dục, ăn uống giản dị cũng nhằm mục đích đó, chẳng hạn chỉ ăn cơm với muối xả, ăn cơm với muối mè, ăn cơm với muối tiêu, ăn cơm với muối đậu ( đậu phộng ), ăn cơm với tương hột, ăn cơm với chao, toàn là những thức ăn thiếu dinh dưỡng, đôi khi có thêm canh rau dền, rau muống, ḅ ngót, bắp cải luộc. Ăn chay rất đạm bạc như thế, lâu ngày đương nhiên thiếu chất dinh dưỡng, sanh ra bệnh tật, từ đó người khác cho rằng ăn chay mất sức khoẻ. Người ăn chay trường cần phải có quan niệm ăn chay là để tránh nghiệp sát sanh, vậy phải ăn cho đủ chất bổ dưỡng, thân thể có khỏe mạnh chúng ta mới dùng nó để làm phương tiện tu học, chúng ta không ch́u cho thân thể nầy ăn sung, mặc sướng, ngủ kỷ nhưng không thể không nuôi dưỡng nó. Nếu chúng ta chịu khó nấu ăn với những món giàu chất dinh dưỡng như đậu hủ tươi hay chiên, tàu hủ ky, giá, các thứ đậu, rau muống, nấm rơm tươi, khô hay nắm đông cô, rau cải.
Ngộ nhận thứ ba : Ăn chay trường khó, thật ra th́ không khó, đừng bao giờ nghĩ rằng nấu tạm bợ, ăn qua loa như vậy làm cho người ăn chay trường khó ăn, nếu trong gia đ́nh có hai ba người hoặc cả gia đ́nh ăn chay th́ dễ dàng hơn, khó không phải v́ ăn mà khó v́ sự nấu nướng thức ăn gây ra.
V.- Những điều nên tránh : Người ăn chay trường nên tránh những điều sau đây:
1.- Không nên kiêu mạn : V́ tránh nghiệp xấu, v́ ḷng từ với chúng sinh nên mới ăn chay, đó cũng là cái duyên lành, không nên cho là ta hay ta giỏi ta tinh tấn hơn mọi người, coi rẻ người chưa ăn chay sẽ gây ác cảm với người khác và làm tổn đức của ḿnh.
2.- Không nên ép xác : Không nên ăn quá kiêng khem, phải ăn cho đủ chất dinh dưỡng, nhất là nên ăn các thứ rau, đậu, giá, đậu hủ và ḿ căng. Khi đi máy bay, lúc mua vé hăy bảo cho họ biết ḿnh ăn chay, họ sẽ lo thức ăn chay cho ḿnh.
3.- Không nên giả mặn : Tránh làm những món ăn như nắn thành h́nh con chim, gà, vịt hay thịt ḅ, thịt heo ... làm như vậy chẳng khác nào gợi cho người ta nhớ món ăn mặn.
4.- Không nên gây khó khăn cho người khác : Đi đám tiệc hay đến nhà người khác, nếu người ta không biết trước để chuẩn bị món ăn chay, th́ cứ ăn tạm với những thức ăn có thể ăn được như rau cải, dưa leo, nước tương. Không nên làm cho gia chủ thấy khó chịu v́ không tiếp đăi được ḿnh như ư muốn.
VI.- Lợi ích ăn chay : Những người ăn chay vốn là những người đă tu, nhưng nhờ ăn chay tánh t́nh sẽ hiền lành đối với mọi người, mọi loài, được mọi người thương yêu và kính trọng. Nếu có nhiều người ăn chay tức nhiên sẽ có nhiều người ăn lành ở hiền, xă hội được tốt đẹp, thế giới được ḥa b́nh, an vui.
VII.- Kết Luận : Người cư sĩ muốn tu cho rốt ráo, ngoài pháp môn tu tập cho tâm được thanh tịnh để trí huệ phát sinh, cần phải ăn chay để thực hành hạnh từ bi của ḿnh, ăn chay cũng giúp cho ḿnh thay đổi thể xác đương nhiên nó sẽ thay đổi tánh t́nh, giúp cho đường học đạo ngày càng tinh tấn.
Xin mượn lời kết của các tác giả Thức ăn tương lai : " Thuận lợi thứ ba ... về ư nghĩa không phải là thuận lợi cuối cùng, đó là về đạo lư.
Ăn thịt, chúng ta buộc phải giết hàng triệu ḅ, cừu, lợn, ngỗng, vịt, gà, tạo ra hàng ngh́n, hàng ngh́n người lạnh lùng trước sự đổ máu, ......Và điều đó rất không phù hợp với sự giáo dục t́nh yêu thiên nhiên, ḷng tốt, ḷng nhân ái. "
Sách tham khảo :
HT Thích Thiện Hoa , Phật Học Phổ Thông, Khóa I & 2, THPGTPHCM, Việt Nam, 1989
A.   N. NEXMÊIANÔP, V.M. BÊLICÔP, Thức ăn tương lai, NXBGDHN, Hà Nội, Việt Nam, 1989  

( * ) Trở về Mục Lục