Vào
thập niên 1960, Giáo Hội Tăng Già Bắc Việt tại Miền Nam họp Ðại
Hội và chấp thuận ủy nhiệm cho Tổng Thư Ký được toàn quyền
tìm chọn một thửa đất, để kiến tạo một Trụ sở của Giáo
Hội, vừa là một Tổ Ðình của toàn thể Tăng Ni và Phật tử
Bắc Việt hiện đang sinh sống tại miền Nam Việt Nam.
Ðược
sự ủy nhiệm ấy, tôi ngày đêm suy nghĩ không biết làm thế nào
mà có thể thực hiện được một trọng trách quá to lớn mà Giáo
Hội đã tin tưởng cùng giao phó, trong hoàn cảnh mà Giáo Hội không
có đến một tấc đất và tài vật lực nào cả !
Tuy
nhiên, trong một thời gian không lâu, văn phòng của Giáo Hội trụ
sở đặt tại Chùa Giác Minh, đường Phan Thanh Giản (nay là đường
Ðiện Biên Phủ) nhận được một bức điện văn của hai vị du
học Tăng từ Nhật Bản là Thượng Tọa Thích Tâm Giác và Thượng
Tọa Thích Thanh Kiểm (gọi theo Hạ Lạp lúc bấy giờ) đã tốt
nghiệp văn bằng Tiến Sĩ Văn học Phật Pháp, và sẽ trở về nước
trong một thời gian gần đây, ngày chính thức sẽ được thông báo
sau.
Nhận
được bức điện tín của hai vị đàn anh, mà từ lâu khi tôi
xuất gia đã cùng học một Thầy là Tổ Tuệ Tạng. Trong thời Ðệ
nhị Thế chiến, trường Phật học của chúng tôi đã phải thay
đổi địa điểm luôn luôn : lúc thì ở chùa Quán Sứ Hà Nội, lúc
thì ở chùa Bồ Ðề Gia Lâm,
hoặc chùa Cao Phong tỉnh Vĩnh Phúc Yên... Tôi đã quý mến hai vị,
đáp lại hai vị cũng rất thương mến tôi. Do vậy, mà khi nhận
được tin này tôi vô cùng vui mừng, giữa lúc đang trăn trở lo
nghĩ về trọng trách kể trên, nay gặp hai vị đàn anh trở về nước
biết đâu cũng sẽ là một duyên lành đối với công cuộc kiến
tạo này.
Bắt
nguồn từ ý nghĩ đó, tôi nảy sinh một ý có liên quan đến công
cuộc kiến tạo này và cũng là một thuận duyên, lúc ấy tôi được
cái may mắn là toàn thể quí vị Tăng Ni và Phật tử xa gần trong
Giáo Hội đều quí mến và tin tưởng, nay lại gặp hai vị
sẵn có một trình độ cao học và đức độ như vậy, nếu
được hai vị cùng đồng lao cộng tác, thì lo gì mà không thể
thực hiện được cái trọng trách kể trên mà Giáo Hội đã giao
phó, vả lại trước đây khi còn ở trong nước chưa đi du học thì
hai vị cũng đã từng được rất nhiều quí Tăng, Ni và
Phật tử quí mến cùng ngưỡng mộ, thì
quả là một thuận duyên không nhỏ đối
công cuộc kiến tạo ấy.
Ðể
thực hiện đối với những thuận duyên kể trên, tôi liền gửi
văn thư triệu tập đại hội Giáo Hội để thảo luận về việc
tổ chức đón tiếp hai vị khi trở về nước. Ðại hội chấp nhận và ủy quyền cho tôi được
toàn quyền đứng ra tổ chức cuộc đón tiếp này sao cho được
trọng thể.
Khi
đã được Giáo Hội ủy thác, tôi liền điện thoại tới Ðại
Ðức Thích Thiền Ðịnh Tổng Thư Ký Giáo Hội Tăng Già Nam Việt,
trụ sở đặt tại chùa Ấn Quang đường Sư Vạn Hạnh
Sàigòn (nay là Thành Phố Hồ Chí Minh).
Ðạo
hữu Chánh Trí Mai Thọ Truyền Hội Trưởng Hội Phật Học
NamViệt, trụ sở tại chùa Xá Lợi đường Bà Huyện Thanh Quan.
Ðạo
hữu Giáo Sư Nguyễn Ngọc
Quỳnh Tổng thư ký Hội Việt Nam Phật Giáo Bắc Việt tại miền
Nam, chùa Phước Hòa đường Phan Ðình Phùng (Nguyễn Ðình Chiểu).
Ðạo
hữu An Pha Na Hội Trưởng Hội Dược Sư Phật tử ở xóm Gà Gia
Ðịnh.
Cùng
một số các Gia Ðình Phật Tử thuộc Giáo Hội... cùng tham gia vào
ban Tổ chức.
Rất may mắn là các tập đoàn Phật Giáo kể trên đều hoan hỷ nhận lời mời cùng tham gia vào Ban Tổ chức đón tiếp hai vị Thượng Tọa khi về nước, và cùng bầu Tổ chức cuộc đón tiếp này.
Khi
hai vị trở về nước, đến bến cảng Sàigòn, cuộc đón tiếp
đã được diễn ra trong không khí hết
sức trang nghiêm và trọng thể của đông đảo Phật tử : Bắt đầu
từ bến Cảng Sàigòn hàng trăm chiếc xe hơi lớn nhỏ nối đuôi
nhau, trên mỗi chiếc xe có cắm cờ Phật Giáo thế giới 5 mầu
rực rỡ diễn hành ngang qua các đại lộ của thành phố Sàigòn,
với sự hân hoan hiện rõ trên nét mặt mọi người lúc vẫy chào
nồng nhiệt khi được chiêm ngưỡng hai vị trên chiếc xe hơi mui
trần trên đường hướng về chùa Giác Minh nơi trụ sở của Giáo
Hội.
Cuộc
đón tiếp này đã được hoàn thành mỹ mãn và đã gây được
nhiều ấn tượng tốt đẹp và vinh dự cho toàn thể Tăng Ni và
Phật tử, cho Giáo Hội nói riêng và các tập đoàn Phật Giáo nói
chung.
Sau
thời gian này, hai vị đã được các tập đoàn Phật Giáo, quý
vị Trụ Trì ở các tự
viện đón rước đến diễn giảng về Phật Pháp và được mọi
người Phật tử xuất gia cũng như tại gia ca tụng và hoan nghênh
nhiệt liệt.
Nhận
thấy cơ duyên đã đến, tôi
liền gửi văn thư triệu tập Ðại Hội của Giáo Hội để bầu
Ban Kiến thiết Trụ sở và Tổ Ðình của Giáo Hội. Tại Ðại
Hội này sau khi thảo luận, đã bầu Ban Kiến Thiết gồm những
vị có tên dưới đây:
Trưởng
ban Kiến thiết:
Thượng Tọa Thích Tâm Giác
Phó ban kiêm Thủ Quỹ:
Thượng Tọa Thích Thanh Kiểm
Tổng Thư Ký:
Chính Tiến Nguyễn Ðức Long.
Thế
là cả ba huynh đệ chúng tôi bắt tay vào công việc, lúc đó các
đạo hữu Phật tử thân cận thường gọi bộ ba chúng tôi là
"ba ông Tướng Sĩ Tượng ấy".
Ðại
hội cũng cho phép Ban Kiến thiết được mời thêm những vị có
khả năng về chuyên môn cũng như tài chính... để kiến tạo công
trình kể trên cho Giáo Hội.
Sau
khi Ban Kiến thiết được thành lập, tôi liền đích thân thỉnh
hai vị Thượng Tọa đi thăm ngoại giao một số các Phật tử có
tâm huyết đối với Giáo Hội, và đã hướng dẫn cùng giới
thiệu hai vị với những vị Phật tử rất có khả năng về mọi
mặt, và đặc biệt là phần tài chính kiến thiết là điều không
thể thiếu được. Ba chúng tôi đến đâu cũng đều được các
vị ấy đón tiếp rất thắm thiết và nồng nhiệt, ai cũng rất
ước mong là Phật tử miền Bắc đang sinh sống ở miền Nam có
được một ngôi Tổ đình càng sớm càng tốt, và hứa sẽ sẵn sàng
đóng góp công sức cũng như tiền tài cho việc kiến tạo này.
Ðể
xúc tiến công cuộc kiến tạo này, vào một buổi sáng nọ, tôi có
đến nhà riêng của Ðạo hữu Trương Ðức Âm ở Sàigòn với
một ý định trước tiên là phải mời cho được Ðạo hữu này,
vì Ðạo hữu là người rất
có đạo tâm lại rất quý mến tôi, có nhiều bè bạn, có khả năng
về mặt kiến trúc, tài chính v.v...
Gặp
Ðạo hữu Ðức Âm tôi trao đổi ngay về công việc kiến tạo
kể trên và mời vào ban Kiến thiết. Qua sự trình bày của tôi,
Ðạo hữu Ðức Âm rất thích thú và có ý kiến mời thêm bạn
của Ðạo hữu, là Ðạo hữu Nguyễn Ðức Lan ở đường Công Lý
(nay là đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa) cùng tham gia vào Ban Kiến
Thiết.
Khi
hai chúng tôi đến gặp Ðạo hữu Nguyễn Ðức Lan, cả ba chúng tôi
đều trao đổi với nhau rất là tâm đắc và được Ðạo hữu Ðức
Lan cũng nhận lời mời của tôi ngay.
Khi
tôi và Ðạo hữu Ðức Âm ra về, ngang qua cầu Công Lý (bây giờ
là cầu Nguyễn Văn Trổi), thấy bên cạnh Ðại lộ có một cái
hồ rau muống rất rộng, khi hái rau người ta phải dùng xuồng
mới hái được, có lẽ nước ở đây rất sâu, Ðạo hữu Ðức
Âm có mời tôi xuống xe để chỉ cho tôi cái hồ rau muống này,
rồi nói : "Ðây là một thửa đất rất rộng lại là cửa ngõ
đại lộ Quốc tế vào thành phố Sàigòn. Nếu xin hay mua được
thửa đất này mà kiến tạo Trụ sở và Tổ đình cho Giáo Hội
thì hay biết mấy".
Nghe
qua sự trình bầy thao thao bất tuyệt của Ðạo hữu Ðức Âm, tôi
có nói đùa với Ðạo hữu rằng : "Công việc này đối với
tôi cũng như Ban Kiến Thiết thực chẳng khác nào Bà Nữ Oa đội
đá vá trời !" Ðạo hữu Ðức Âm cũng trả lời tôi mang tính
cách khôi hài : "Bà Nữ Oa không đội được mà mình đội
được mới hay chứ" Tôi cũng đáp lại với Ðạo hữu Ðức
Âm : "Vậy mình hãy cố gắng cùng đội Ðạo hữu nhé !"
Cả hai chúng tôi cùng cười. Nhưng có ai ngờ rằng sau này tưởng
như giấc mơ mà lại trở thành một sự thật : Tất cả chúng tôi
có trách nhiệm đều đã đội được đấy, như hiện nay tất
cả quý vị đều đã thấy mà không phải là một giấc mơ nữa !
Trở
về Trụ sở của Giáo Hội, tôi có đem việc này ra bàn với hai
vị Thương Tọa Tâm Giác và Thanh Kiểm, cả hai vị đều rất hoan
hỷ và đồng ý tìm cách nào có thể thực hiện được càng sớm
càng tốt.
Ðược
sự đồng ý của hai vị, tôi liền gọi điện thoại báo cho Ðạo
hữu Ðức Âm biết về sự đồng ý của Trưởng và Phó Ban, nên
Ðạo hữu rất vui mừng vì việc
này do chính Ðạo hữu phát khởi đầu tiên, và có trao đổi ý
kiến với tôi : Làm sao có thể tìm ra nguồn gốc sở hữu chủ
của bất động sản này ? Tôi có hứa với Ðạo hữu là việc này
đối với tôi thực không phải là không làm được, sẽ tìm mọi
cách để tìm cho ra sở hữu chủ của bất động sản này.
Trước
tiên là tôi tìm đến Tổng Nha Ðiền Ðịa ở đường Hai Bà Trưng,
Sàigòn, và trao đổi ý kiến của tôi với các vị có thẩm
quyền, xin giúp đỡ cho tôi tìm sở hữu chủ của bất động
sản này, rất may mắn là có chị Ðoàn Thị Kim Cúc, một nữ
Huynh Trưởng của Gia Ðình Phật Tử Giác Minh tùng sự tại đây,
chị Kim Cúc giới thiệu tôi với các vị có thẩm quyền tại
Tổng Nha, giúp tìm ra nguồn gốc của bất động sản này. Với
sự tận tình giúp đỡ của các vị chuyên viên, thế là tôi đã
được biết rõ sở hữu chủ của bất động sản này là : Công
sản của Quốc Gia do Bộ Giao Thông Công Chánh quản trị.
Khi
hiểu rõ nguồn gốc rồi, tôi liền thảo văn thư đề nghị với
Thượng Tọa Trưởng Ban Thích Tâm Giác với tư cách là Trưởng
ban Kiến Thiết đại diện cho Giáo Hội, đứng ra xin được sử
dụng thửa đất này để kiến tạo Trụ sở và Tổ Ðình Giáo
Hội.
Việc
xin sử dụng thửa đất này phải chờ đợi thời gian khá lâu tôi
mới nhận được công văn của Bộ Giao thông Công Chính phúc đáp
cho biết : "Thửa đất này là công sản của Quốc Gia, không
thể chuyển cấp hay sang nhượng cho quí Giáo Hội được mà chỉ
có thể tạm thời cho Giáo Hội thuê mướn một thời gian là 99 năm
với một số tiền tượng trưng..."
Nhận
được công văn này, tôi liền thảo văn thư đề nghị với Thượng
Tọa Trưởng Ban đại diện Giáo Hội ký xin thuê mướn thửa đất
này đúng theo thời hạn và quy định kể
trên của Bộ Giao Thông Công Chính .
Trong
khi Bộ này chưa kịp phúc đáp thì gặp phải pháp nạn nên phải
chờ đợi khá lâu mới được chấp thuận.
Sau
khi được chấp thuận rồi, tôi liền thảo văn thư triệu tập
Ban Kiến Thiết, Ban Hưng Công (Ban này được thành lập sau Ban
Kiến Thiết do Ðạo hữu Nguyễn Ðức Lan làm Trưởng Ban cùng
một số các thành viên khác khoảng 20 người)
để thảo luận về việc san lấp mặt bằng hồ rau muống này,
đặng làm nền móng cho tổng thể kiến trúc Trụ Sở và Tổ Ðình
Vĩnh Nghiêm.
Ðạo
hữu Ðức Lan có đề nghị dùng máy xáng để lấy đất từ lòng
sông lạch bên cạnh để đổ lên làm nền móng, nhưng sau đó không
thực hiện được, nên phải dùng các loại xe tải chở đất từ
Biên Hòa - kể hàng trăm ngàn thước khối đất - mới lấp bằng
được hồ rau muống thành mặt bằng, làm nền móng cho việc
kiến trúc Tổ Ðình Vĩnh Nghiêm ngày nay.
Song
song với công việc đổ đất, tôi có nghĩ đến việc phác họa
Ðồ án tổng thể Chùa, Tháp v.v... để kiến thiết.
Công
việc trước tiên là tôi tìm gặp Ðạo hữu Nguyễn Ngọc Thúy,
Tổng Thư Ký Bộ Quốc Gia Giáo Dục để nhờ Ðạo hữu này giới
thiệu giúp tôi với Giáo Sư Nghiêm
Thẩm Giám Ðốc Viện Khảo Cổ và Kiến Trúc Sư Nguyễn Bá Lăng cùng
làm việc tại Viện này, để tôi có dịp được trao đổi ý
kiến thiết lập đồ án tổng thể kiến trúc Tổ Ðình Vĩnh Nghiêm
của Giáo Hội.
Sau
khi tôi trình bày tổng quát về kiến trúc theo sự mong muốn của
Giáo Hội là kiến trúc một cách hài hòa với sắc thái tồn cổ
dụng kim để cho việc kiến trúc được tiện dụng thích hợp
với thời đại hiện nay.
Qua
sự trình bày của tôi, Giáo sư Nghiêm Thẩm và Kiến Trúc Sư
Nguyễn Bá Lăng rất tâm đắc với tôi, và nói đùa là chắc Thày
có học về kiến trúc mới phát biểu được như vậy ? Tôi có
trả lời là tôi không hề được học về ngành này, mà chỉ do sáng
kiến của chúng tôi mà thôi. Và tôi có ngỏ lời xin hai vị giúp
đỡ cho Giáo Hội về mặt thiết kế Ðồ án tổng thể cho Tổ
Ðình Vĩnh Nghiêm mà chúng tôi vừa trình bày, và được nhận
lời ngay. Kiến Trúc Sư Nguyễn Bá Lăng còn nói ông rất vui mừng
là cuộc đời của ông lại có cái may mắn được thực hiện công
việc này đối với Giáo Hội.
Việc
thiết lập đồ án và mô hình Tổ Ðình Vĩnh Nghiêm hiện nay còn
đặt tại chính điện của Tổ Ðình để cho đồng bào Phật tử
thập phương đến tham quan chiêm ngưỡng. Kể cũng cần phải
nhắc lại là ngoài Giáo Sư Nghiêm Thẩm Giám Ðốc Viện Khảo Cổ
Sàigòn ra, còn có Kiến Trúc Sư Ngô Viết Thụ cũng được Ban
Kiến Thiết mời làm tư vấn cho trong công cuộc kiến tạo này.
Với
đồ án này, sau khi thực hiện cũng có nhiều chỗ thay đổi không
đúng với đồ án đã thiết lập là một sự rất đáng tiếc
kể cả tượng Phật Thích Ca và hai vị Bồ Tát Văn Thù và Phổ
Hiền cần phải được phục chế lại cho tương xứng với cảnh
quan của Tổ Ðình Vĩnh Nghiêm, đã được nổi tiếng là một ngôi
chùa với những nét đẹp cổ kim hài hòa, rất sinh động như các
báo chí văn hóa trong nước đã ca tụng, và là một trong những
trung tâm du lịch của thành phố Hồ Chí Minh ngày nay .
Nói
tóm lại, công cuộc kiến tạo Tổ Ðình Vĩnh Nghiêm đã trải qua
một thời gian khá lâu, kể từ thời Cụ Quốc
Trưởng Phan Khắc Sửu khởi sự đặt viên đá đầu tiên vào năm
1964, cho đến năm 1970 mới chỉ làm xong được một ngôi chính điện,
một bảo tháp bẩy tầng và một bảo tháp để đại hồng chung,
đại hồng chung này do Hội Phật Giáo Nhật Bản cung tiến, còn Tăng
xá vẫn chưa làm được như đúng mô hình đã thiết kế. Sau này
có làm thêm được một dãy nhà ở bên cạnh chính điện nhưng
rất tiếc lại không được hài hòa với Tổng thể kiến trúc như
đã được thiết lập.
Với
công cuộc kiến tạo Tổ Ðình Vĩnh Nghiêm được như ngày nay cũng
là nhờ sự gia hộ của Tam
Bảo, quí vị Tôn Ðức Tăng Ni Giáo Hội và đồng bào Phật tử
thập phương mà huynh đệ chúng tôi đã hoàn thành được mục đích
mong muốn của Giáo Hội đã ủy thác.
Do
sự thỉnh nguyện của một số một số lớn Huynh Trưởng trong
Gia Ðình Phật Tử Tổ Ðình Vĩnh Nghiêm như Ðạo Hữu Nhuận Pháp
Tôn Thất Liệu, Tâm Hòa Ngô Mạnh Thu cùng muốn có những dữ
liệu chính xác để bản thân ôn lại lịch sử và truyền đạt
cho các Ðoàn viên cội nguồn nơi sinh hoạt hàng tuần của các em.
Với ý nguyện tốt đẹp ấy, tôi tóm tắt ghi lại đây sơ lược diễn tiến của công cuộc kiến tạo này nhân dịp kỷ niệm 30 năm (1964 - 1994) hưng công kiến tạo Tổ Ðình Vĩnh Nghiêm, tôi là Trưởng Ban
Phật
lịch 2538 mùa Phật Ðản năm Giáp Tuất 1994
Chính Tiến Nguyễn Ðức Long