Phê bình Cộng Sản
Trong quyển Thế giới quan Phật Giáo HT. Thích Mật Thể lúc đang sống tại chùa Quán Sứ Thủ đô Hà Nội, chính nơi trung tâm đầu não của Cộng sản Việt Nam, vào thập niên 60 ngài đã chỉ trích và phê bình:
"... Xã hội chủ nghĩa là bước đầu dẫn đến duy vật sử quan và duy vật biện chứng, để nhận xét lịch trình tiến hóa của nhân loại, và thuyết minh luật mâu thuẫn giữa vạn vật, giữa các giai cấp đấu tranh vô sản cầm chánh quyền, tổ chức một nền kinh tế theo chủ nghĩa xã hội, tức là nền kinh tế quân phân, mỗi người đều hết bổn phận làm việc theo tài năng của mình, sự nhu cầu sẽ có xã hội cung cấp đầy đủ.
Bấy giờ ở xã hội không còn có chế độ của riêng nữa, sự mâu thuẩn ở các giai cấp cũng tiêu sạch, nhân loại sẽ được hưởng hạnh phúc sung sướng không còn thống khổ và gây ra chiến tranh nữa.
Xét ra lý thuyết chủ nghĩa nầy rất hay, nếu thực hiện được, thì nhân loại cũng hết khổ và hưởng được nhiều điều an vui thật. Song căn bản của chủ nghĩa xã hội đã sai lầm, nhận vật chất làm căn nguyên sinh ra vạn hữu, vũ trụ và lý tưởng của loài người. Vì điều sai lầm căn bản ấy, xã hội chủ nghĩa trở nên nông cạn, chỉ thấy hạnh phúc con người ở nơi cơm ăn áo mặc. Ði sâu vào tâm lý loài người, xét tận nguồn gốc gây ra thống khổ của nhân loại, nguyên nhân chỉ vì lòng Tham, Sân, Si chứa chất nhiều quá rồi được hoạt động do một bản ngã (cái ta) sai lầm, thấp kém. (Mà chính cái đó đã gây ra mầm mống mâu thuẫn)
Nên xã hội chủ nghĩa tổ chức kinh tế khéo giỏi đến đâu, mà nếu không thể gọt bằng trí hiểu biết của con người, không thể thủ tiêu, hoặc không có phương pháp để thủ tiêu lòng tham, sân, si cùng bản ngã nhỏ hẹp kia, thì nhân loại cũng không bao giờ hết khổ được.
Vậy phải tranh đấu đến bao giờ mới có kết quả, và sự mâu thuẫn giữa nhân loại bao giờ mới hết, ngay khi tranh đấu ấy lại gây ra mâu thuẫn, để rồi tự huỷ thế để đi đến một quá trình biện chứng khác ? Thiết tưởng đã không làm sao gọt bằng được trí thức, thủ tiêu được bản ngã nhỏ hẹp của con người thì sự mâu thuẫn giữa nhân loại không bao giờ hết. Mà rồi e rằng người ta chỉ có cãi cọ nhau, cuộc tổng cách mạng không thành, loài người không thể đi đến đích thế giới đại đồng, hạnh phúc sung sướng vui tươi của xã hội chủ nghĩa, muốn đem lại cho đời người thỏa mãn ngóng trông nó, mơ ước nó, như thế tưởng không khỏi như con ma kia cứ ruổi theo bóng nắng giữa bãi cát dài vô hạn!..." (trang 27, 28, 29)
Ở một đoạn khác Hòa thượng viết:
"... Ðể giải quyết sự chiến tranh mâu thuẫn giữa nhân loại KARL MARX khéo lợi dụng những điều phát minh của các nhà khoa học, triết học sáng lập ra Chủ nghĩa Xã hội, chủ trương giai cấp tranh đấu để tiêu diệt chủ nghĩa tư bản độc tài, kiến lập chủ nghĩa cộng sản. Khi nhân loại đã có một nền kinh tế quân bình, sự mâu thuẫn giữa giai cấp không còn nữa, và chiến tranh sẽ hết, nhân loại sẽ được hưỡng hạnh phúc sung sướng, nhưng vì thiếu căn bản nhân tính, nên chế độ kinh tế nầy trở thành máy móc không tưởng, để rồi quay trở lại phản bội con người..." (trang 69)
Trích: Thích Mật Thể Thế Giới Quan Phật Giáo NXB Vạn hạnh Sàigòn Việt Nam 1967