THỜI KỲ THỨ SÁU :
GIÁO HỘI TĂNG GIÀ VIỆT NAM
Có người hỏi: Trong Tổng Hội Phật giáo Việt Nam đă có Tăng già rồi nhất là Viện Tăng thống đă giữ phần tối cao cho toàn thể Phật giáo, cùng chung một tôn chỉ, mục đích là hoằng dương Phật pháp giữ vững tinh thần dân tộc... sao lại c̣n phải tổ chức Giáo hội Tăng già Việt Nam? Giáo hội với Hội Phật giáo có ǵ khác đâu?
Đứng về phương diện hội mà nói tức là hiệp hội, các hội liên hiệp lại cùng nhau lập một hội để tiến hành theo chung một mục đích. Đây phải được nhà nước cho phép hay bắt giải tán. Hoặc tự những người trong tổ chức hội không muốn liên hiệp cùng nhau nữa, tự động giải tán và chỉ báo lại cho nhà nước là tan hội. Đối với pháp luật không c̣n ǵ nữa.
C̣n nói về giáo hội: Chỉ có những người thuần túy triệt để tín ngưỡng theo tôn chỉ giáo lư của vị giáo chủ sáng lập ra (thí dụ như đức Phật Thích Ca sáng lập ra Phật giáo), truyền bá giáo pháp của ngài đă chứng ngộ cho chúng sinh nói chung, nói riêng là những người thay ngài trong khi c̣n tại thế cũng như lúc ngài đă viên tịch để duy tŕ, truyền bá giáo pháp ấy càng ngày càng sâu rộng và đời đời c̣n măi. Vậy phải là những người chân chính xuất gia như các Tăng Ni mới đảm nhiệm được việc đó, cũng như con cái giữ ǵn cơ nghiệp của cha mẹ. C̣n những người tại gia tu theo Phật pháp chỉ như những người học tṛ đối với thầy giáo thôi.
Đối với Phật giáo nước nhà, do từ xưa tới nay không có hệ thống tổ chức, tuy có các sơn môn nhưng cũng do đó mà chia môn rẽ phái "Phật pháp đồng, quy củ dị", mỗi nơi mỗi khác không đâu giống đâu, không ai theo ai nhứ đống cát khô, nếu bị cơn cuồng phong thổi tới là bay hết. Đáng lẽ Phật giáo đối với những việc lợi ích chung cho quần chúng, việc giữ ǵn tinh thần dân tộc, không việc ǵ là không làm được nhưng lâu nay không làm được việc ǵ đáng kể đối với nhân quần xă hội cũng chỉ v́ thiếu tổ chức, thiếu đoàn kết.
V́ những lẽ kể trên nên muốn chấn chỉnh lại cho có quy củ hệ thống, trước hết phải tạm lập thành hiệp hội, liên kết tất cả các Phật tử xuất gia, những người có ḷng nghĩ đến nhân tâm thế đạo, đến tiền đồ Phật giáo nước nhà lại, hiệp lực đồng tâm chung lo việc chấn hưng Phật giáo. Trong lúc giới xuất gia chưa có nhiều người đủ tài đức để đảm nhiệm mọi công việc của Phật pháp th́ giới tại gia phải tham gia giúp đỡ phần nào trong thời kỳ quá độ thôi. Khi trong giới xuất gia có những người đủ tài đức đứng ra lănh đạo công việc của Phật giáo, lúc đó các Phật tử tại gia chỉ c̣n là tín đồ theo thầy học Đạo mà thôi, hội Phật giáo cũng không cần có nữa, chỉ c̣n có giáo hội Tăng già và tín đồ Phật giáo.
Được chuẩn bị chu đáo về mọi phương diện từ ngày 19 đến ngày 25 tháng 7 năm Nhâm Th́n (8 đến 14 tháng 9 năm 1952), các đại biểu của các Tăng già Bắc, Trung, Nam đă tề tựu về chùa Quán Sứ số 73, phố Quán Sứ, Hà Nội để họp Đại Hội đồng Giáo hội Tăng già Toàn quốc.
Họp suốt bảy ngày, cuối cùng Hội đồng đă thông qua bản quy chế của Giáo hội, suy tôn vị Thượng thủ đứng đầu Giáo hội và bầu ra Tổng Trị sự cùng các chuyên ban để thực hành các công việc giáo hội. Đại ư cương lĩnh, bản nội quy như sau:
A) Danh hiệu, trụ sở, mục đích: Giáo hội lấy tên là Giáo hội Tăng Già Việt Nam, trụ sở đặt ở khắp Bắc Trung Nam tùy theo nơi vị Ḥa Thượng Thượng Thủ ở. Mục đích của Giáo hội là:
1. Phụng sự Phật giáo.
2. Chỉnh lư Tăng già theo pháp Lục ḥa.
3. Sách tiến Tăng Ni nghiêm tŕ tịnh giới.
4. Đào tạo Tăng Ni có đủ tài đức để hoằng dương Phật pháp lợi lạc chúng sinh, làm các việc từ thiện, văn hóa, xă hội.
B) Hệ thống tổ chức: Giáo hội gồm tất cả các Tăng Ni chân chính trên toàn quốc Việt Nam. Giáo hội suy tôn lên một vị Thượng thủ, lănh đạo toàn thể để tiến tới thành lập Viện Tăng thống như trong điều lệ Tổng hội đă nói. Hiện thời tổ chức như sau:
1. Hội đồng Pháp chủ: Hội đồng Pháp chủ gồm ba vị Pháp chủ của ba miền, có nhiêm vụ chứng minh và ủng hộ mọi công việc của vị Thượng thủ cùng ban trị sự. Chức Thượng thủ do Đại Hội đồng suy tôn vĩnh viễn.
2. Hội đồng Tổng Trị sự: Hội đông Tổng Trị sự gồm: Một Ḥa Thlượng, một trị sự trưởng, một phó trị sự kiêm tri tạng, một tổng thư kư, một phó thư kư, một thủ quỹ, một trưởng ban giám luật, một trưởng ban nghi lễ, một trưởng ban hoằng pháp, một trưởng ban tăng tịch và ba vị dự khuyết. Các chức vụ trên do đại hội đồng bầu lên và làm việc mỗi khóa hai năm. C̣n các tỉnh cho đến quận, huyện trở lên, nếu có đông Tăng Ni th́ thành lập ban trị sự để thi hành công việc trong các cấp. Tùy theo công việc bầu ra các ban hợp với nhu cầu của địa phương.
Trong bản quy chế có ghi từng chi tiết cụ thể về chức vụ của mỗi người, mỗi ban cho đến những điều liên quan đến việc cư xử, đối đăi, y phục, ấn tín...
Vị Thượng thủ được suy tôn đầu tiên là Ḥa Thượng Tuệ Tạng (Ḥa Thượng Cồn). Dưới đây là danh sách Ban Tổng Trị sự của Giáo hội Tăng già Việt Nam khóa đầu tiên:
1. Trị Sự Trưởng: Thượng Tọa Trí Hải
2. Trị Sự Phó kiêm Tri tạng: Thầy Tâm Châu
3. Tổng Thư kư: Thượng Tọa Tố Liên
4. Trưởng Thủ quỹ: Thượng Tọa Viên Tu
5. Trưởng Ban Giám luật kiêm Nghi lễ: Thượng Tọa Đôn Hậu
6. Trưởng Ban Giáo Thụ: Thiện Tọa Thiện Ḥa
7. Phó Thư kư: Thầy Hải Ninh
8. Trưởng Ban Hoằng pháp: Thầy Thiện Siêu
9. Trưởng Ban Tăng tịch: Thượng Tọa Thanh Tùng
Ba vị dự khuyết: Thượng Tọa Vĩnh Tường
Thượng Tọa Mật Hiển
Thượng Tọa Mật Nguyện
Trong suốt thời gian đại hội, từ hôm khai mạc đến hôm bế mạc, đại hội nhận được rất nhiều thư từ điện tín từ khắp Bắc Trung Nam gởi đến chúc mừng và c̣n có nhiều đại biểu của các đoàn thể Phật giáo cùng Tăng Ni thiện tín tới chúc mừng đại hội.
Thành phần hội nghị gồm: 6 vị Ḥa Thượng trong Ban Chứng Minh Đạo sư của Phật giáo Toàn quốc, ba vị Pháp chủ trong ba phần (Bắc, Trung, Nam), ba giáo hội Tăng già của ba phần (mỗi giáo hội có bốn đại biểu), hai đại biểu của Tổng hội Phật giáo Toàn quốc, các vị trong Hội đồng Pháp chủ, Ban Trị sự Tăng già Bắc Việt cùng các vị trị sự trưởng của Tăng già Bắc Việt ở các tỉnh đều được mời về dự hội nghị. Ngoài ra c̣n có đại biểu của các hội Phật giáo, Phật học trong cả ba phần được mời về dự hội nghị nhưng chỉ tham dự với tư cách quan sát viên, khi biểu quyết chỉ có các Ḥa Thượng, Thượng Tọa đại biểu chính thức mới được quyền biểu quyết.
Trong thời gian đại hội, vào những buổi nghỉ họp, ban tổ chức đều đưa các đại biểu đi tham quan những nơi danh lam thắng tích trong và ngoài Hà Nội. Có các chùa như Châu Long, Hai Bà, chùa Am và cá nhân cư sĩ như ông Nguyễn Huy Xương đă thiết trai cúng dường các đại biểu.
Những việc Giáo hội đă làm sau khi thành lập
1) Công nhận Ban chấp hành của Hội Phật giáo Thế giới tại Việt nam.
2) Cử đại biểu Phật giáo Việt Nam sang Nhật Bản dự Đại hội đại biểu Phật giáo Thế giới khóa hai.
3) Can thiệp vơi chính quyền cho băi bỏ việc bắt các sư từ 18 đến 45 tuổi phải ṭng quân. Việc này được kết quả ngay.
4) Cử các sư thanh niên xuất dương du học nước ngoài như sau: Bốn người sang Nhật Bản: Thầy Tâm Giác, Chân Từ (Thanh Kiểm) ở Bắc; Thầy Thiên Ân ở Trung; Thầy Nhật Liên ở Nam. Các vị đi Ấn Độ: Thầy Minh Châu, Trí Không (ở Trung); Thầy Phúc Tuệ, Quảng Độ (ở Bắc).
C̣n các công việc khác th́ từng phần được tiến hành tốt đẹp tại các địa phương.
Dưới đây lại nói thêm về công việc riêng của Phật giáo ở miền Bắc
Giữa năm 1953, khi tôi c̣n làm Trưởng Ban hưng công xây dựng trường Vạn Hạnh và kiến thiết chùa Hàm Long, Hà Nội của giáo hội Tăng già Bắc Việt, đă làm xong được phần lớn trường học, tiếp đến việc làm chùa mà tiền th́ chưa có ngay. Cả việc xây trường học, Hội cũng chỉ giao cho ban chúng tôi một tờ biên bản với tất cả công việc mà không giao một đồng tiền nào.
Trong thời gian trên dưới sáu tháng chúng tôi đă làm được công việc như đă nói ở trên (xin xem phần Trường Vạn Hạnh), đă chi tiêu hết hơn 1.000.000 đồng Đông Dương. Số tiền này nhờ thập phương Tăng Ni thiện tín phát tâm ủng hộ cùng sự đóng góp của Ban Ưu bà di học Phật. Ngoài ra chúng tôi c̣n mượn tạm của Phật tử cùng mua chui nguyên liệu để làm mà bấy giờ chưa thanh toán được.
Chùa Phật giáo Hải Pḥng
Việc làm giảng đường và trường học của chi hội Phật giáo Hải Pḥng được đề xướng từ năm 1952, dự trù làm một ngôi chánh điện để lễ bái, giảng đường để diễn giảng và pḥng làm việc của Hội. Ngoài ra c̣n có trường học để mở trường theo chương tŕnh nhà nước. Dự chi khoảng 2.00.000 đồng Đông Dương. Công việc c̣n đang trong thời kỳ dự định th́ Chi hội Trưởng là ông Thanh Phương mất, Chi hội lại bầu ông Tô Văn Lượng lên làm Chi hội Trưởng để tiến hành công việc. Đă chuẩn bị được một số tiền và mua được một số vật liệu nhưng măi đến năm 1953 vẫn chưa làm được. Tới khi Hiệp định Genève (1954) kư kết, ḥa b́nh được lập lại, quân Pháp rút lui, đất nước bị tạm chia hai miền Nam Bắc, nhiều người dao động, hoang mang, sinh ra cảnh kẻ ở người đi bối rối. Tiền của Chi hội cũng chỉ c̣n mấy vạn để ở nhà băng. Nếu không lấy ra th́ nhà bằng sẽ chuyển vào Nam, mà lấy ra th́ không biết ai ở lại mà giao cho giữ. Khởi công làm th́ trong hội viên không ai dám đứng ra đảm nhiệm. Thỉnh các vị Ḥa Thượng, Thượng Tọa trong địa phương th́ vị nào cũng bận công việc của chùa, đều từ chối. Thỉnh măi không được, Chi hội yêu cầu Trung ương cử người xuống chủ trương, trông coi giúp với các hội viên trong việc xây cất. Trung ương cử măi không được ai. Cuối cùng lại ủy tôi xuống trông coi giúp.
Bấy giờ vào khoảng tháng 7, 8 âm lịch, đang giữa mùa mưa. Tôi vẫn đi lại xem xét các công việc, hội họp, bàn bạc để tiến hành. Hỏi đến tiền quỹ th́ Hội cho biết chỉ c̣n chín vạn để trong nhà băng và tiền mặt c̣n mấy ngh́n đồng; vật liệu th́ c̣n 400 bao xi măng với một số sắt, 500 tấm tôn xi măng. Chỉ có thế thôi. Ngoài ra vôi, gạch, cát... chưa có. Nếu không làm th́ tan nát hết, ḷng người cũng chán nản.
Tôi bàn với hội: Hiện nay có hai cách làm. Một là làm theo như kiểu mẫu đă vẽ: Hai tầng có cả trường học, có đến đâu làm đến đó hay làm cố lấy một tầng rồi sau có sẽ làm tiếp. Hai là bỏ kiểu cũ làm kiểu khác: Chỉ làm một tầng, làm xong sớm để lấy chùa cúng Tết Nguyên Đán. Tôi hứa Tết tới tôi cũng sẽ ở đây cùng các vị. Tuy nói làm rút lại nhưng không làm nhỏ lại, chỉ bớt đi một tầng và làm cao lên c̣n diện tích vẫn theo kiểu trước (400 m2). Ngoài số vật liệu và tiền đă có, c̣n thiếu khoảng 400.000 đông nữa mới có thể làm được. Tôi đề nghị các đạo hữu trong hội, vị nào có khả năng có thể cho mượn, khi nào xây xong chùa sẽ hoàn trả lại. Chỉ cần ít nhất là một hai người hay ba bốn người cho mượn tạm th́ có thể xây xong chùa trong một thời gian ngắn. Cũng có người nói: Dù có tiền cũng không thể làm từ nay đến Tết xong được, đến làm chùa giấy cũng không xong v́ trời mưa như tầm tă biết đến bao giờ tạnh mà làm. Bàn đi bàn lại, mỗi người một ư, cuối cùng đều đồng ư xây một tầng. Số tiền thiếu bao nhiêu th́ bà Vĩnh Phát Tường và bà đồng Đền Nghè (Nguyễn Thị Nam) cho mượn.
Kiến trúc sư ở Hải Pḥng lúc bấy giờ không c̣n ai. Chúng tôi tự phát họa thành sơ đồ ṛi cùng bvàn bạc với các hội viên. Sau đó, cho thợ y theo đó mà làm. Bấy giờ là cuối tháng 8 sang đầu tháng 9 âm lịch mà trời vẫn c̣n mưa. Phải mượn máy bơm nước của Sở Công chánh về bơm nước để đào móng đóng cọc nhưng cũng không được. Sau cùng phải đào đến đâu đổ bê tông xây ngay đến đó. Kết quả, ngày 30 tháng 11 âm lịch năm Giáp Ngọ (1954) làm xong một ngôi chùa toàn bằng xi măng và cũng là ngày thanh toán được hết công thợ (vừa đúng 3 tháng). Chùa có nền cao 1 mét, rộng 400 m2, lát toàn gạch hoa, lại sắm sửa được đầy đủ tượng pháp và đồ thờ. Bắt đầu từ ngày mồng 1 tháng Chạp âm lịch năm ấy sửa soạn trng trí và đúng ngày mông 8 tháng Chạp, ngày Đức Thích Ca thành đạo làm lễ khánh thành. Làm được một ngôi chùa mới, tất cả các tín đồ Phật giáo ở Hải Pḥng ai nấy đều phấn khởi, vui mừng. Có nhiều người nông nổi nghe người khác tuyên truyền rằng sau này sẽ không c̣n tôn giáo nữa nên đă sửa soạn vào Nam nhưng khi thấy hội vẫn làm chùa, họ cho những lời tuyên truyền kia là giả dối, không những không đi vào Nam mà c̣n rủ nhau ở lại và phát tâm cúng tiền vào việc làm chùa. Do đó, sau khi khánh thành chùa, hội thanh toán được số tiền mượn của các hội viên.
Xây chùa xong c̣n thừa 15 tấn sắt. Lúc Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng ḥa về tiếp quản Hải Pḥng, số sắt này bán cho Chính phủ được hơn sáu triệu đồng (bây giờ là 6.000$). Lam xong chùa, dự lễ khánh thành và nghỉ Tết xong tôi lại trở về Hà Nội. Ở đây, Hội lại thỉnh các Ḥa Thượng chư Tăng địa phương cử các sư đến trông coi chủ trương mọi việc trong chùa nhưng chưa có ai nên Chi hội lại yêu cầu Trung ương cử tôi xuống trông coi giúp đỡ công việc chùa. Tất cả các công việc của Hội từ Trung ương đến địa phương về văn hóa, xă hội vẫn được tiến hành b́nh thường cho đến khi ḥa b́nh được lập lại, tất cả các tổ chức Phật giáo trước đều được hợp lại thành Hội Phật giáo Việt Nam. Đến đây, tổng số hội viên đă gần một triệu với hơn 300 chi hội trên toàn miền Bắc. Có chi hội làm chùa quán riêng như Hải Pḥng, Nam Định, Kiến An, Uông Bí, Mỹ Hào, Yên Bái...