Vô môn quan

Vô môn thường có thể hiểu nghĩa là cửa không, CỬA KHÔNG có nghĩa là chùa, như trong Bát Nhã Tâm Ba La Mật Ða Tâm Kinh có câu Sắc tức thị KHÔNG, Không tức thị Sắc ..., cho nên Vô Môn Quan có nghĩa là Cửa chùa, có người dịch một cách ngộ nghĩnh Cửa không cửa, nghe có vẻ nghịch tai, nhưng đầy ý nghĩa. Thật ra thì Vô Môn là tên của một Thiền Sư, cho nên Vô Môn Quan là cửa vào chỗ Thiền Sư Vô Môn. Ðó là tên một cuốn sách, ngài Vô Môn đã sao chép 48 công án Thiền, những công án nầy có người đã chứng đắc, có công án vẫn chưa, có những công án dài, có những công án ngắn, có công án từ Phật còn tại thế, ngài Ca Diếp đã chứng đắc, được Phật trao truyền Chánh Pháp Nhãn Tạng.

Ngài Vô Môn Pháp danh Huệ Khai ( 1183-1260 ), tham học với Thiền sư Nguyệt Lâm tại chùa Vạn Thọ. Ngài Nguyệt Lâm là môn sinh đời thứ 8 của ngài Dương Kỳ thuộc dòng Lâm Tế, ngài Vô Môn được Thiền sư Nguyệt Lâm cho tham vấn công án chữ Vô, Qua sáu năm công phu vẫn không khai thông được, ngài phẩn chí, thề quyết không ngủ cho đến khi nào vỡ lẽ mới thôi. Sau vì quá buồn ngủ, ngài đi lửng thửng ngoài hành lang, mệt mỏi tựa đầu vào cây cột, bỗng nghe tiếng trống ngọ đánh, bất giác lĩnh ngộ.

Ngài liền chạy đi tìm Nguyệt Lâm để trình sở ngộ. Nguyệt Lâm vừa trông thấy vụt hỏi : " Chạy đi đâu như bị ma đuổi vậy ? Ngài liền quát một tiếng, Nguyệt Lâm cũng quát một tiếng trả lại, sau đó ngài ứng khẩu đọc một bài kệ :

Vô vô vô vô vô
Vô vô vô vô vô
Vô vô vô vô vô
Vô vô vô vô vô.

Sách chép ngài thường ăn mặc rách rưới lôi thôi, tánh tình khiêm cung hòa nhã, đặc biệt nói thì sắc bén thăng trầm. Năm 64 tuổi ngài lập am riêng để tịnh cư nhưng học giả bốn phương vẫn thường đến tham thỉnh không ngớt. Vua nhà Tống có thỉnh ngài vào cung để giảng pháp và làm lễ cầu mưa, nhân đó được nhà vua tặng hiệu Phật Nhãn. Ngài thọ 78 tuổi.

Công án là một vấn đề mà Thiền sư đặt ra để cho Thiền sinh nghiền ngẫm suy cứu, những quên ăn, bỏ ngủ ngày nọ tháng kia họ sẽ được khai thông, chứng đắc nhưng nhiều khi thất bại cả một cuộc đời.

Chúng ta hãy nghe Thiền sư Hoàn Sơn, ngài chỉ dạy về công phu tham cứu Công án chữ Vô cho Thiền sinh Mông Sơn Ðức Dị như sau : " Hãy chăm chú vào chữ Vô suốt cả ngày đêm không ngừng nghỉ, như con chuột đang rình mèo, như gà mái ấp trứng. Khi chưa thấy rõ hãy như con chuột gặm nhắm cái hòm gỗ và đừng bao giờ xao lãng công phu. Thực hành công án như vậy, chắc chắn thời cơ bừng sáng của tâm ngươi sẽ đến ".

Mỗi khi học Tăng tham vấn, Thiền Sư hay hỏi những câu hóc búa hoặc bình thường mà Hòa Thượng Hương Nghiêm diễn giảng cũng là một công án :

- Như người trên cây, miệng cắn vào cành, tay chân lơ lửng. Dưới cây có người hỏi : Tổ từ phương Tây đến có ý gì, không đáp thì phụ câu hỏi, còn đáp lại thì bỏ thân mất mạng. Vậy phải đối đải làm sao ?

Có dịp, mời bạn đọc vài công án, nếu chưa hài lòng mời bạn bước tới cửa của ngài Vô Môn, tức nhiên xin mời đọc quyển Vô Môn Quan vậy.

28-11-1996