Công đức sinh thành

Có lần tôi phải làm Luận văn với đề tài : Trong ca dao Việt Nam, anh chị thích câu nào nhất ? Tại sao ? Tôi đã bị cắn bút suy nghi và cuối cùng, chọn câu ca dao gần gủi nhất với mọi nguời :

Công cha nhu núi Thái son,
Nghia mẹ nhu nuớc trong nguồn chảy ra,
Một lòng thờ mẹ kính cha,
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

Nguời ta thuờng nói khi nào làm cha mẹ mới biết công on của cha mẹ. Thật vậy, bởi vì khi làm cha mẹ, một là nguời ta đã đủ lớn khôn rồi, hai là nguời ta đa phải trải qua những lúc thức đem, dậy sớm, những khi chạy tảo, chạy tần lo cho con ấm cật, no lòng khi con đau, con ốm; mua sắm những món ngon vật lạ khi con buồn đuợc vui, thay tiếng cuời cho tiếng khóc.

Năm cha, mẹ mất, tôi mới lên muời ba, tuổi vừa bắt đầu lớn khôn.

Tôi nhớ cha tôi rất khắt khe, dạy tôi tỉ mỉ từng việc chẳng hạn nhu mỗi ngày vào buổi chiều, đem tất cả chun cúng nuớc ở bàn thờ Phật, thờ ông bà rửa sạch rồi châm nuớc mới, mỗi bàn thờ có một ngọn đen dầu và một bình hoa, đen dầu thì châm thêm dầu, dùng xà phòng rửa ống khói xong lau khô, đem đặt lại chỗ cu, bình hoa thì vài hôm bỏ hoa củ thay hoa mới bằng những chùm hoa điệp truớc sân nhà, hay hoa trang, hoa vạn thọ … xin của hàng xóm. Chạng vạng tối, thắp huong lạy Phật và lạy Ông bà. Nhờ vậy, đến lớn khôn tôi sớm đi chùa, lễ Phật và thờ cúng tại nhà theo thói quen cha tôi đa tập cho từ khi còn nhỏ.

Cha tôi nghiêm nghị và cuong trực của một nhà nho thuở xa xua còn lại, mẹ tôi sống rất trầm lặng và yên phận thủ thuờng, tuy “không biết chữ nhứt một” nhung một hôm mẹ hỏi tôi: “ Má đố con, tại sao ly nuớc nguời ta rót vun miệng, còn ruợu không rót vun miệng ly đuợc ?”. Tôi bị bí, nên hỏi lại: "Sao vậy má ?" Má tôi trả lời: "Tại vì ruợu bốc hoi". Cho tới nay tôi vẫn còn thắc mắc : Tại sao má tôi lại đặt câu hỏi nhu vậy ?

Một lần, có nguời ăn xin đến nhà, nhu thói quen của những lần truớc, tôi chạy vào trong bếp, tìm gặp mẹ để báo: “ Má oi ! Có nguời ăn xin ở truớc cửa”. Mẹ tôi từ tốn bảo: “Thì con xúc cho nguời ta lon gạo !". Tôi giải thích thêm: "Nhung con thấy nguời này quen, ở gần nhà cô Năm". Mẹ tôi hoi ngạc nhiên: "Ủa ở đó có ai ăn xin đâu ?!”. “Thì má ra xem coi có phải vậy không?" Má tôi buớc ra nhìn nguời ăn xin rồi quay lại bảo: “Xúc cho nguời ta chén gạo đi con !" Tôi làm theo lời má tôi, chờ đến khi nguời ăn xin đi rồi, tôi mới hỏi mẹ: “Má thấy không, ông ấy ở gần nhà cô Năm, đâu có nghèo đói gì mà đi xin ăn!” Má tôi giải thích: “Không phải vậy đâu con! Nhà nguời ta, chắc truớc đây có nguời đi ăn xin, nay gần ngày giỗ, nên nguời ta phải đi ăn xin, để đem về cúng giỗ. Họ báo hiếu cho cha mẹ họ đó!”

Tôi không hiểu nổi sự giải thích của mẹ tôi, tại sao con cái của những nguời ăn xin, muốn báo hiếu cho cha mẹ, phải đi ăn xin để mang về cúng giỗ cho cha mẹ! Tin rằng mẹ tôi nói nhu vậy là đúng, tôi không hỏi thêm, sau này, lớn lên khi nhớ lại chuyện xua, thắc mắc muốn hỏi thì mẹ chẳng còn.

Duới chế độ Xã hội chủ nghia, ở Sàigòn sau trận đánh Tu sản mại bản năm 1978, khoảng giữa thập niên 80, hàng quán đã bắt đầu có những quán cóc ở bên đuờng, tôi và một nguời em con ông chú thỉnh thoảng ghé quán ăn chui Bacbara ở đuờng Phan Văn Trị gần khu truờng Bác Ái cu, để ăn một đia com, quán này truớc 1975 vốn là nhà hàng Bacbara nổi tiếng trên đuờng Trần Quý Cáp, ngay cạnh rạp chiếu bóng Nam Quang.

Thuở ấy khách thuờng ăn vừa xong thì những nguời ăn xin, những nguời lam lu ở khu kinh tế mới trốn về, họ vội vàng chạy lại bàn khách để lấy thức ăn còn du thừa trong đia, khi thì chút com, khi thì miếng xuong còn ít thịt. Noi đó tôi thuờng thấy có một bà già tuổi đã trộng, chắc đa gần bảy muoi, bà mặc một bộ quần áo đen lành lặn, tuớng mạo đoan trang, không tỏ vẻ gì là một bà lão ăn xin, bà cung không nhu những nguời khác chờ dịp ùa vào chụp giựt thức ăn, khách có lòng nhân cho thức ăn thì mang đến noi, bà đua chiếc lon sữa Guigoz ra đón nhận.

Nhìn bà lão ăn xin, tôi liên tuởng tới mẹ mình lam lu, không đuợc nhu bà ta, tôi đâm ra kính trọng và chia xẻ một phần ăn của mình với tấm lòng của đứa con dâng thức ăn cho mẹ. Tôi thắc mắc, vì trong đời chua từng thấy có một bà lão ăn xin nào nhu vậy từ tuớng mạo, ăn mặc cho đến cách xin ăn.

Vào sáng sớm một ngày chủ nhật, tôi có dịp đi gặp chú em họ ở khu đó, có nhà trong hẻm đuờng Nguyễn Biểu thông ra đuờng Trần Bình Trọng xe tôi đang chạy trong hẻm nhỏ ấy, truớc xe tôi có một nguời đan bà mặc quần lãnh đen, áo dài đen mình the bông kép, nghe tiếng xe tôi chạy, để tránh bà đứng nép vào và nhìn xe, tôi có dịp nhìn thấy nguời đan bà ấy, chính là bà lão ăn xin ở quán chui Bacbara kia, tôi đoán bà ta đang đi nhà thờ dự lễ buổi sáng.

Sự việc hôm ấy, hé cho tôi thấy có lẽ bà ta truớc đây cung là gia đình trung luu, hay khá giả, nay con cháu đa ra đi, vuợt biên hay còn bị tù đay noi lao lý, gia cảnh sa sút không noi nuong tựa, đanh phải đi xin ăn độ nhật, cung là cái nghiệp của con nguời. "Sáu muoi chua gọi là lành".

Cung khoảng thời gian đó, một hôm tôi đang ngồi nói chuyện với chú em họ, có nguời đến cổng xin ăn, tôi móc túi lấy tiền lẻ, sai con đem ra cho nguời ăn xin kia. Khi nguời ấy đi rồi, chú em tôi mới nói: "Anh cho họ làm gì! Chính mắt em thấy có thằng giả bộ tật nguyền, ăn mặc rách ruới, do dáy lăn lóc ngoài đuờng xin ăn, chiều về hắn tắm rửa sạch sẻ ăn vịt quay, uống bia chai với vợ, mà chẳng phải một vợ đâu! Đến hai cô vợ !". Tôi trả lời ngay: "Chú nói thì tôi tin, nhung làm sao tôi phân biệt kẻ ngay nguời gian. Cho nguời ăn xin là bố thí, lòng mình đuợc hoan hỉ rồi, tôi không muốn phải suy nghi vã lại khi cho tay vào túi, móc ra đuợc bao nhiêu cho bấy nhiêu, không đếm không so đo nhiều hay ít ấy mới là công đức vô luợng đó ! Nhung tôi đố chú có làm đuợc một ngày hay một buổi nhu anh ăn mày chú biết đó không ? Nghiệp của nguời ta mà chú !”. Em họ tôi im lặng, có vẽ suy tu. Tôi chờ nhung không thấy chú ấy trả lời, để biết mình sai hay đúng.

Vào dịp Giáng sinh, năm đầu tiên khi tôi đến Mỹ, Catholic Charities cho nguời mang tận nhà cho tôi một tờ chi phiếu $20.00, tôi nhớ on đó nên mỗi năm vào dịp Giáng sinh, có những nguời tình nguyện của "Đội Quân Cứu Đói” đứng chịu rét muớt của mùa Đông giá lạnh truớc cửa hàng thực phẩm, rung chuông để kêu gọi tấm lòng từ ái của những nguời đi chợ, vợ chồng chúng tôi đều sẵn sàng bỏ tiền vào hộp của họ, chúng tôi cung hay cho tiền những nguời cầm bảng "Vô gia cu, cần xin giúp đỡ". Một lần, thấy vậy cháu tôi nói: "Cậu cho làm gì, con từng đi làm noi những nguời Homeless xếp hàng ăn free, họ đâu có phải tốn kém gì, chỉ ngủ thì phải trả một đem $2.00, họ xin đuợc tiền để đi uống bia đó!” Tôi trả lời cho cháu: “Con thấy không, họ đứng khi mùa đông gió lạnh, tuyết roi, hiếm khi cậu thấy có nguời cho tiền, làm sao phân biệt đuợc ai xin tiền để trả một đem ngủ trọ và ai xin tiền để uống bia ? Cho tiền cậu chỉ nghi họ sẽ đuợc ngủ một đem ấm áp cung nhu mình vậy".

Một lần sang Cali, mãi lo chuyện trò với bạn, tôi không để ý có một anh mặc áo carô đỏ đứng bên cửa quán ăn, khi đi ngang qua, tôi thấy hình nhu anh ta lấy tay đua ngang mặt. Vào chỗ vừa ngồi xuống, tôi vừa chợt liên tuởng hay anh ấy là Homeless, không xin đuợc tiền để mua thức ăn đỡ dạ, đói khát nên đua tay gạt lệ. Tôi vội đi ra cửa, nhìn khắp tay phải hay tay trái đều không thấy bóng dáng chiếc áo carô đỏ, anh chàng Homeless biến mất nhanh chóng, để lại trong lòng tôi sự hối hận dày dò, tôi đa vô tâm không nhận thấy những nguời nghèo đói ngay cạnh mình cần đuợc giúp đỡ !

Sau lần ấy, một ngày nào đó bỗng nhiên tôi chợt hiểu, nguời ăn xin không phải nhu bài tho khẩu khí của vua Lê Thánh Tôn:

Nguời Đi Xin ( 1 )

Nguời ăn xin đến nhà nguời ta, có khi bị nguời ta xua đuổi, khinh khi, có khi phải bị trẻ con chọc phá, có khi phải bị chó dữ đuổi cắn, họ phải nhẫn nhục, phải van xin. Con nguời lẽ tự nhiên lớn lên phải có vợ có chồng, họ cung vậy, khi đã có gia đinh rồi có con, phải đi xin ăn cho bản thân mình rồi còn phải lo cho con cái. Cho nên những nguời con của kẻ ăn xin, họ có thể không là ăn mày để đi xin ăn, nhung để trả hiếu ngày giỗ chạp họ làm ăn mày, đi xin ăn để chịu đựng những đắng cay tủi nhục nhu của đấng sanh thành, chớ không phải họ tiết kiệm đồng tiền mua sắm thức ăn cúng kiếng. Đồng tiền họ có thể kiếm đuợc do làm thuê, làm muớn, ở "đợ”, nhung đồng tiền không thể nào mua đuợc, hiểu đuợc cái “kiếp ăn mày, ăn xin”.

Khi hiểu đuợc cái tập tục “Ăn xin để trả hiếu”, tôi mới hiểu rằng, tôi chua có gì hiếu để với mẹ cha. Nay muốn đuợc dâng lên cha mẹ món ngon vật lạ, muốn hầu hạ thuốc men khi cha mẹ sổ mui, nhức đầu hay khi bệnh hoạn, nhung mà cha mẹ tôi không còn. Hạnh phúc thay cho những ai còn cha mẹ để "sớm viếng, khuya hầu".

Làm sao tôi quên cho đuợc, năm lên muời hai tuổi, một hôm cha mẹ tôi ngồi ở bộ ván giữa nhà, gọi tôi lại gần, cha tôi bảo: "Bây giờ con đa lớn khôn rồi, cha mẹ sanh con ra, chăm sóc, nuôi con đến tuổi này, tay chân con đều lành lặn không chút sứt mẻ, từ nay cha mẹ không thể giữ con nhu khi còn nhỏ nữa, con phải tự giữ lấy thân con nghe !". Chẳng những vậy mà cha tôi còn tập cho tôi đi theo con đuờng Phật đạo của nguời, còn mẹ tôi giúp cho tôi sớm phát triển từ tâm.

Làm sao báo đáp đuợc ân nghia sanh thành duỡng dục của cha mẹ, nhu bài Ca dao trên, cho nên mỗi độ Vu Lan về chúng tôi đều góp phần cúng Trai Tăng để cầu cho cha mẹ nội ngoại hai bên đuợc vãng sinh về cõi Cực lạc.

Vu lan 2550

( 1 ) Trần Trung Viên Văn Đan Bảo Giám Co Sở Xuất Bản Đại Nam, California, USA

Trở về Mục Lục