Năm 1959, tôi được phép cho Gia Ðình Phật Tử Giác Minh sinh hoạt với Gia Ðình Phật Tử Minh Tâm, trong chiều hướng hai đơn vị sẽ tiến đến thống nhất thành một Gia Ðình Phật Tử duy nhất, do đó hai đơn vị nầy mở chung khóa huấn luyện Ðàn Trưởng, trại liên Gia Ðình lấy tên là Trại Bồ Ðề tổ chức tại chùa Giác Sanh, ở Phú Thọ Hòa do tôi làm Trại trưởng. Nhờ đó tôi quen biết với các Huynh Trưởng ở Gia Ðình Phật Tử Minh Tâm như các anh Bạch Vọng Giang, Tuệ Linh, Ðỗ Thu, Huỳnh Minh Tâm, Bá Bằng, Thanh Mai, Kiến Tánh, các chị Tuệ Tâm, Kim Dung, Thanh Minh, Kha Tâm.

Năm 1960, để tiến đến thống nhất Gia Ðình Phật Tử toàn quốc, việc tiến hành hợp nhất hai đơn vị trên không cần thiết, Hè năm đó Thượng Tọa Thích Thiện Minh, Ủy viên Thanh Niên Phật Tử thuộc Tổng Hội Phật Giáo Việt Nam, đến chùa Giác Minh tiếp xúc với toàn thể Huynh Trưởng thuộc Giáo Hội Tăng Già Bắc Việt tại Miền Nam, gồm các Gia Ðình Phật Tử Giác Minh, Giác Dũng, Giác Long, Giác Thanh. Tôi có hân hạnh đọc diễn văn chào mừng Thượng Tọa và đề đạt nguyện vọng thống nhất Gia Ðình Phật Tử.

Sau đó Giáo Hội thành lập Ban Hướng Dẫn Gia Ðình Phật Tử, là Liên Ðoàn Trưởng Gia Ðình Giác Minh, tôi còn rất trẻ nên chỉ giữ chức vụ Phó Tổng Thư Ký. Anh Nguyễn Quang Vui là Ủy viên Nghiên Huấn, anh có đề án kiện toàn Huynh Trưởng trong Giáo Hội, đề án của anh đúng, nhưng lý tưởng quá, anh và tôi bất đồng quan điểm, tôi từ chức Phó Tổng Thư Ký Ban Hướng Dẫn và từ chức Liên Ðoàn Trưởng Gia Ðình Phật Tử Giác Minh. Tôi đi về Long Xuyên nghỉ hè.

Hết hè, tôi trở lại Sàigòn đi học, anh Tuệ Linh gặp tôi cho biết anh Bạch Vọng Giang đã nghỉ sinh hoạt, anh biết tôi đã rời Giác Minh nên đề nghị đến sinh hoạt với Minh Tâm. Tôi nhận lời, nhưng vì chị Tuệ Tâm đã giữ chức Liên Ðoàn Phó, nên anh Tuệ Linh Huynh Trưởng cấp Tấn, đương nhiệm Tổng Thư Ký Ban Hướng Dẫn Gia Ðình Phật Tử thuộc Hội Việt Nam Phật Giáo, yêu cầu tôi giữ chức Liên Ðoàn Phó, Quyền Liên Ðoàn Trưởng Gia Ðình Phật Tử Minh Tâm.

Chính lúc nầy, Ðoàn Huynh Trưởng A Dục được thành lập, Ðoàn thuộc Ban Hướng Dẫn Gia Ðình Phật Tử Hội Phật Học Nam Việt, quy tụ các Huynh Trưởng Gia Ðình Phật Tử học Chánh như Chánh Ðạo, Chánh Thọ, Chánh Ðạt, Chánh Minh cộng thêm Gia Ðình Phật Tử Minh Tâm, còn các Gia Ðình Phật Tử họ Giác đang mở khoá huấn luyện Huynh Trưởng Tuệ Tạng và đang xúc tiến thành lập Huynh Trưởng Ðoàn, nên không có Huynh Trưởng nào tham gia Ðoàn A Dục nầy.

Ðoàn A Dục có Ðại Ðức Thích Thiện Châu làm Cố Vấn Giáo Lý, Ðại Ðức đang học sinh ngữ để chờ đi du học, anh Phan Cảnh Tuân làm Ðoàn Trưởng, anh Nguyễn Hữu Huỳnh làm Ðoàn Phó, anh Tuệ Linh làm Thư Ký, anh Hổ Ðội Trưởng Ðội Kiên Thệ, tôi Ðội Trưởng Ðội Kiền Trắc, chị Cung Thị Lan Phương là Chúng Trưởng Chúng Ni Liên và còn một Chúng A Nô Ma nữa. Tổng cộng tất cả chừng 60 Huynh Trưiởng sinh hoạt trong Ðoàn nầỵ

Sinh hoạt của Ðoàn, là họp tại Ðoàn Quán Gia Ðình Phật Tử Chánh Ðạo, sau khi các Gia Ðình đã chia tay, thường là học Phật Pháp với Ðại Ðức Cố Vấn Giáo Lý, Thầy có lối giảng Phật Pháp mới lạ, hấp dẫn nên anh chị em thường đi dự rất đông đủ. Học chuyên môn thì có đến đến Sở Cứu Hỏa Ðô Thành để học một khóa Cứu Hỏa, mãn Khóa mỗi người đều có nhận Chứng chỉ Cứu Hỏa.

Vào mùa Giáng sinh năm 1960, Ðoàn có đi tham quan Ðà Lạt, ăn ở chùa Linh Sơn, còn ngủ thì ở Trường tư thục Bồ Ðề cạnh đó. Chuyến tham quan nầy có Thượng Tọa Thiện Minh, Thượng Tọa Thiện Hoa, Ðại Ðức Quảng Long, Ðại Ðức Thiện Châu (trước khi vào Sàigòn, Thầy là trú trì chùa Linh Sơn), Bác Hải, Bác Bằng thuộc Hội Việt Nam Phật Giáo. Những vị vừa kể đã có tham dự một buổi họp tại chùa Linh Sơn trong đêm Noel, để chuẩn bị tổ chức Trại Họp Bạn ngành Thiếu ở Nha Trang vào Hè năm 1961 (nhưng bất thành) và Ðại Hội Huynh Trưởng toàn quốc kỳ IV, họp tại chùa Xá Lợi vào cuối năm 1961.

Rồi sau đó, thầy Thiện Châu xuất ngoại du học, anh Phan Cảnh Tuân vốn là Sĩ quan cấp Tá, thuyên chuyển về Mỹ Tho, còn lại anh Huỳnh dần dần Ðoàn ngưng sinh hoạt.

Ðến năm 1963, Pháp nạn xảy ra, các Gia Ðình mạnh dạn tham gia vào công cuộc tranh đãu, đặt dưới sự chỉ đạo của Ủy Ban Liên Phái Bảo Vệ Phật Giáo, Ban Chỉ Ðạo Gia Ðình Phật Tử được hình thành do anh Nguyễn Hữu Huỳnh làm Trưởng Ban, có anh Tuệ Linh và tôi tham gia, Ban Chỉ Ðạo nầy do Ðại Ðức Thích Giác Ðức Ủy viên Nội An kiêm Giảng huấn trực tiếp điều khiển.

Nhờ anh Huỳnh trước đây là Ðoàn Phó Ðoàn A Dục nên anh điều khiển các Gia Ðình Phật Tử tại Thủ Ðô lúc đó dễ dàng. Lần tuyệt thực vĩ đại nhất tại chùa Xá Lợi, với hơn 30 ngàn Phật Tử tham gia, anh Huỳnh chịu trách nhiệm về an ninh, giao cho tôi nhiệm vụ điều hành toàn bộ Huynh Trưởng nào là kẻ biểu ngữ, phân công an ninh nội và ngoại khuôn viên chùa, bảo vệ Ðại Ðức Giác Ðức, đêm trước rạng sáng ngày tuyệt thực để bảo vệ tuyệt mật, lúc 11 giờ đêm tất cả Huynh Trưởng đều được lệnh ‘’ Nội bất xuất, ngoại bất nhập ‘’, đến 5 giờ sáng thì tập họp điểm danh lại từng người, rồi ăn cháo điểm tâm trước khi ra quân tổ chức ngày tuyệt thực đó.

Có hai việc làm cho tôi ghi nhớ khó quên về ngày tuyệt thực ấy, một là trước khi ngủ, tôi yêu cầu anh em tự tìm chỗ ngủ nhưng phải cho tôi biết ở đâu để cần gì tôi tìm, tuy dặn như thế nhưng thực ra tôi muốn dễ kiểm soát, để tránh có người nói ngủ nhưng kỳ thực họ rời khỏi chùa báo tin cho chánh quyền. Ðêm ấy có một Huynh Trưởng tên Kiến, dễ nhớ tên vì anh mang kiếng cận, vốn là Cảnh sát, anh ngủ nơi nào không cho tôi biết, đến khi tập họp điểm danh lúc 5 giờ sáng, anh có mặt cho tôi biết là anh ngủ ở dưới bàn thờ Tổ, nhờ có Phan Tùng bạn học với tôi, bảo đảm việc ấy quả đúng như thế, tôi mới hết lo ngại. Việc thứ hai là có một Nam Oanh Vũ thuộc Gia Ðình Phật Tử Giác Hoa, do chị Ðoàn Thị Kim Cúc làm Gia Trưởng, em mới có 5 tuổi (vì em có người chị là Nữ Oanh Vũ, nên Gia Ðình Giác Hoa chấp nhận cho em đi sinh hoạt) cũng tham gia tuyệt thực 12 tiếng đồng hồ, lúc Ðại Ðức Giác Ðức giới thiệu em với mọi người, thiên hạ vổ tay hoan nghênh em rất là phấn khởi, nó đã cổ vũ cho những người tham gia có bầu không khí sinh động.

Ðược nghe Nguyễn Hoài, Ðặng Ðình Khiết, Ðặng Văn Nữu, Tuệ Linh kể lại khi chùa Giác Minh bị phong tỏa, lúc Bồ Tát Thích Quảng Ðức vừa mới tự thiêu, nhục thân ngài quàn ở chùa Xá Lợi, chùa bị phong tỏa, chánh quyền chỉ cho phép Phật Tử đến chùa Giác Minh, rồi từ đó có xe đưa đến chùa Xá Lợi để viếng kim quan ngài. Vì Phật tử tham gia quá đông, tổ chức không đáp ứng, họ biểu tình, yêu cầu cho tự do đến chùa Xá Lợi, một cuộc xô xát xảy ra với Cảnh sát, chùa Giác Minh bị phong tỏa, vài khóa sinh A Dật Ða của tôi như Thức ở Giác Long, Tâm đen bị bắt.

Anh em Gia Ðình Phật Tử tổ chức tập trung tại chùa Phước Hòa, kéo nhau đến chùa Giác Minh với khẩu hiệu ‘’ Chúng tôi đi thăm Thầy chúng tôi ‘’. Ðoàn mặc đồng phục hiên ngang đi giữa phố, đến rạp Ðại Ðồng, bị Cảnh sát giải tán, rượt bắt, đánh đập, giam giữ ở Tổng Nha, nghe những chàng Oanh Vũ trong cuộc năm xưa kể lại, khiến cho tôi cười ra nước mắt, vì hành động vừa cao cả thiêng liêng vừa có tánh cách trẻ con trong đó.

Ðối với Huynh Trưởng sinh hoạt tại Thủ Ðô, Nguyễn Quang Vui, Nguyễn Ðình Thống, Ngô Mạnh Thu, Trúc Hải, Tuệ Linh với tôi như anh em trong nhà, còn anh Nguyễn Hữu Huỳnh như một người anh đáng kính, những lúc cần thiết hiểm nguy anh dám đứng ra, đương đầu gánh chịu. Ngày cử hành lễ trà tỳ cho Bồ Tát Thích Quảng Ðức ở An Dưỡng Ðịa, người tham dự bị hạn chế, anh được giao nhiệm vụ cao cả là châm ngọn lửa để thiêu nhục thân ngài, nhưng vẫn còn để lại một trái tim bất diệt, trái tim Bồ Tát.

Ðêm 20-8-1963, Tăng, Ni bị bắt bớ giam cầm, anh Huỳnh cũng bị bắt vào Tổng Nha Cảnh Sát cả tuần, những ngày ấy chị Huỳnh ngồi ở trước cửa, thấy tôi chạy xe ngang qua, chị khoát tay ra hiệu đừng ghé để tránh khỏi bị công an bắt. Mùa Pháp nạn ấy, anh bị bắt vào Tổng Nha hết đôi ba lần.

Sau đó, anh đứng ra tổ chức một đêm Văn Nghệ Hương Sen tại rạp Quốc Thanh đường Võ Tánh, Ban Tổ chức có chụp chung một tấm ảnh lưu niệm đứng trước Giảng đường chùa Xá Lợi, có anh Nguyễn Ðình Thống, Ðỗ Lợi Sanh, chị Cung Thị Lan Phương... in ở bìa Ðặc San Hương Sen quảng cáo cho đêm Văn Nghệ.

Ðêm Văn Nghệ nầy có Ban Kịch Thẩm Thúy Hằng, có Ngọc Cẩm, Nguyễn Hữu Thiết, Túy Phượng và những tài danh sân khấu khác, dịp nầy lần đầu tiên trình bày nhạc phẩm Trái Tim Bồ Tát, và có một Hoạ sĩ nào đó đã tặng một bức tranh sơn mài khá lớn, ghi lại hình ảnh ngọn lửa thiêng của Bồ Tát Thích Quảng Ðức, tiền thu được Ban Tổ chức đã trao cho Thượng Tọa Thích Quảng Liên, Ủy viên Xã Hội của UBLPBVPG.

Ngày 10,11,12 tháng Giêng năm 1964, tại cùa Từ Ðàm, Huế, Ban Hướng Dẫn Trung Phần và Ban Hướng Dẫn GÐPT Thừa Thiên có mở Ðại Hội và có Trại Họp Bạn Quảng Ðức tại Ðàn Nam Giao, Ban Hướng Dẫn Gia Ðình Phật Tử Thừa Thiên mời một Phái Ðoàn Huynh Trưởng Thủ Ðô ra thăm viếng Huế. Anh Huỳnh không đi được, cử bác Ðỗ Văn Giu làm Trưởng Phái Ðoàn, Anh Tuệ Linh Phó kiêm Thư Ký và tôi làm Phó kiêm Huynh Trưởng Trực.

Những thành viên dự phái đoàn nầy, ngày nay giữ những chức vụ khá quan trọng như chị Hoài Chân, Trưởng Ban Hướng Dẫn Gia Ðình Phật Tử Miền Quảng Ðức, chị Tuyến Trần nguyên Thủ Quỹ Ban Ðiều Hợp GÐPTVN Hải Ngoại, anh Nguyễn Hoà Ủy viên Ban Hướng Dẫn Trung Ương GÐPTVN Tại Úc Châu, anh Cao Văn Tiến Trưởng Ban Hướng Dẫn Gia Ðình Phật Tử thành phố Hồ Chí Minh.

Ban Hướng Dẫn Lâm Thời nầy chỉ hoạt động được một thời gian ngắn, rồi khi sóng lặng, gió yên Ban Hướng Dẫn các Tập Ðoàn đã hoạt động lại, Huynh Trưởng đơn vị nào về đơn vị đó, tự nhiên Ban Hướng Dẫn Lâm Thời bị giải tán trong quên lãng tự lúc nào.

Ðoàn Huynh Trưởng A Dục, Trường Ðào Tạo Huynh Trưởng A Dật Ða, Gia Ðình Phật Tử Minh Tâm, Gia Ðình Phật Tử Giác Trí đã ngưng hoạt động từ lâu, bây giờ đến lượt Gia Ðình Phật Tử Giác Minh sắp thay họ đổi tên, nhiều người khác cũng như tôi đã xem nó là ‘’ nơi chôn nhau cắt rún ‘’, là mái ấm của mình, rồi đây nó cũng sẽ không còn nữa, một ngày nào đó trở về thăm lại quê hương, thăm lại mái chùa xưa, sẽ không có chỗ nương thân, liệu tôi có tránh khỏi cái cảm giác cô đơn giữa chốn đông người ? !

( * ) Trở về Mục Lục