Tôi rời Louisville ngày 14 tháng 7 năm 2006 này, để về Việt Nam trên chuyến bay của hăng hàng không United Airline, đường bay thẳng này từ Chicago bay lên Bắc cực, xuống Liên xô qua Ulan Bato của Mông cổ, vào đất Trung Hoa băng ngang Bắc Kinh đến Hồng kông mất 14 giờ. Chuyến bay bị đ́nh trễ từ 12 giờ đến hơn 5 giờ chiều mới cất cánh, đến Hồng kông khoảng 9 giờ đêm ngày 15 tháng 7, có khoảng thời gian ngắn chờ đợi chuyển phi cơ, lần này tôi có dịp đi xem những cửa hàng bày bán trà Tàu, bộ uống trà … Lên phi cơ khoảng 10 giờ 30 về đến phi trường Tân Sơn Nhất khoảng 11 giờ 30 đêm.
Hôm sau, Chủ nhật 16-8-2006, tôi có nhớ tới Hội Thảo “Phật Giáo Trong Thời Đại Mới: Cơ Hội và Thách Thức” tổ chức tại Viện Nghiên Cứu Phật Học Việt Nam trong các ngày 15 và 16-7-2006 quy tụ hơn 60 nhà nghiên cứu học giả trong nước và hải ngoại. Tôi muốn đến dự thính, nhưng mới về trong người không được khỏe, vả lại đường sá xe cộ đông đúc, nhà cửa xây cất hổn độn chói mắt, tôi thấy chưa quen cần nghỉ ngơi vài hôm.
Sáng Thứ hai 17-7-2006, đi ăn sáng ở quán chay Định Ư trên đường Cống Quỳnh, con rể tôi có mời một giáo sư dạy ở Đại Học Khoa Học Tự Nhiên ăn sáng, ông ta cho biết có phụ giúp tổ chức Hội Thảo, xong hôm qua, hôm nay một số ra phi trường đi về, một số lên đất của Viện Đại Học Phật Giáo trồng cây Bồ Đề, gần chỗ Ông Phật Cô Đơn, đó là khu Kinh tế mới Lê Minh Xuân, thuộc quận B́nh Chánh.
Ảnh từ trái qua phải : TT Giác Toàn, Ông Vơ Văn Kiệt, Tiến sĩ Lê Mạnh Thát trong buổi lễ trồng Cây Bồ Đề tại Viện Đại Học Phật Giáo
Buổi chiều, tôi gọi điện thoại cho Nguyễn Đ́nh Hùng, Hùng cho biết Bác Liệu ốm, Hùng muốn đến đưa tôi đi thăm, tôi đồng ư, thế là Hùng đến chở tôi, trên đường đi Hùng cho biết năm ngoái đă về hưu, nhưng năm nay đi làm lại cho đủ thời gian hưởng hưu, Hùng cũng cho biết anh Phạm Tuấn Ngọc và Chị Mai đă trở lại sinh hoạt Gia Đ́nh Phật Tử Giác Hạnh ở chùa Phước Hải của Ni sư Tịnh Nguyện. Đây là một tin vui.
Đến nhà gặp Bác Liệu, bác cho biết đă khỏe lại rồi, qua trao đổi Phật sự, Bác cho biết lần này Vĩnh Nghiêm có đến hai Huynh Trưởng đi dự Trại Vạn Hạnh, đó là Ḥa thuộc GĐPT Giác Nguyên và Kiều thuộc GĐPT Giác Trí, tôi cảm thấy đây là tin vui, các Huynh Trưởng cố gắng để cầu tiến, kế đó nữa là tin sắp có Hội Nghị Gia Đ́nh Phật Tử toàn quốc tổ chức tại tổ đ́nh Vĩnh Nghiêm, Bác Liệu và Hùng chưa có tin tức chính xác về ngày giờ và nội dung Hội nghị.
Về Mỹ, tôi đọc được Bản Tin trên Trang nhà Vĩnh Nghiêm, một số bài và h́nh ảnh của Hội Nghị này, có ảnh chụp toàn thể Đại Biểu tại Tổ đ́nh Vĩnh Nghiêm.
Sáng Thứ ba 18-7-2006, nhà tôi và tôi mới đi đến chùa Già Lam để thăm Thầy Tuệ Sỹ theo yêu cầu của Giáo sư Hồng Dương Nguyễn Văn Hai, tôi đă được Thầy Tuệ Sỹ tiếp ở dưới mái hiên Thi Nại Am, từ đây nh́n xuống bên dưới có một con đường nhỏ, lối đi giữa hai hang kiểng xanh, lối ấy dẫn ra phía ngoài là một cái cổng có mái che, không gian tuy nhỏ hẹp nhưng cũng đủ thiền vị, rồi Thầy sai một chú pha trà, vừa uống trà, Thầy vừa nói cho tôi biết về Viện Đại Học Phật Giáo sắp mở. Thầy không làm được nên đưa Thầy Lê Mạnh Thát ra làm, nhà nước không cho lấy lại tên cũ Đại Học Vạn Hạnh, sẽ đặt tên Đại Học Lư Thái Tổ, hiện nay một số chư Tăng du học ở Ấn Độ về, có bằng cấp, nhưng Phật Học Ấn độ c̣n hạn chế nên số Thầy có tŕnh độ giảng dạy không nhiều, số cư sĩ có tŕnh độ ngày xưa nay không c̣n bao nhiêu, một số ra nước ngoài, số c̣n lại rất ít, một số đă mệnh chung. Trước mắt sẽ mở hai Phân khoa : Phật học và Y khoa, về Y khoa trong Phật giáo c̣n nhiều chưa phát triển. Rất cần những vị có tŕnh độ giảng dạy để đạt được kết quả, nếu không chúng ta tranh đấu để rồi các tôn giáo khác được hưởng mà ḿnh không đạt được thành quả như mong muốn.
Đại Học Vạn Hạnh trước năm 1975
Một Tăng vào báo có khách, Thầy cho mời vào, nh́n người khách mới đến, tôi nhận ra đó là anh Vũ Thế Ngọc, bạn học cùng năm thứ tư ở Văn khoa Vạn Hạnh, mới đây mà đă xa cách gần 40 năm mới gặp lại, không hẹn mà gặp, chụp vài tấm ảnh, chủ khách uống một chén trà ngon, Thị giả vào báo đến giờ cúng Quá Đường, Thầy bảo chúng tôi: “Các anh đến buổi chiều có nhiều th́ giờ tṛ chuyện hơn”. Riêng tôi, Thầy bảo : “Muốn gặp Thầy Thát, hôm khác đến, tôi bảo thầy Nguyên Vương gọi điện thoại, hẹn cho anh, tiếc rằng hôm nay có việc, thầy Nguyên Vương đi vắng”. Thầy Nguyên Vương được nhắc tới, đó là Thị giả của Thầy Tuệ Sỹ.
Ba chúng tôi chào Thầy ra về, xuống sân chùa anh Ngọc và chúng tôi lâu ngày gặp lại, t́nh c̣n quyến luyến nên ngồi lại uống nước, hàn huyên. Tôi nói để t́m lại vài người bạn như Lê Văn Quang, Ngọc lại liên tưởng đến Trần Văn Quang học lớp Anh Mỹ 3 với anh, Quang này là bạn học với tôi ở Trung Học Kỹ Thuật Cao Thắng. Tôi cũng hứa t́m cô Trần Thị Bích Bướm, chẳng những tên đẹp mà người cũng đẹp, làm Ngọc liên tưởng đến một chuyện, Ngọc kể: “ Có một ông giáo sư kia, từ hải ngoại về Việt nam ra Hà Nội thăm lại ngôi nhà cũ, ông ta nhớ đến cô hàng xóm năm xưa, bồi hồi hỏi một bà lăo tóc bạc, da mồi có biết cô Thanh trong căn nhà đó hay không, bà lăo trả lời chính ḿnh là cô Thanh ngày xưa …” Tôi có đến t́m Quang, người hàng xóm cho biết Quang đă dọn đi nơi khác vài năm rồi, tôi để điện thoại nhờ chuyển cho Quang để gọi tôi tới thăm, nhưng chờ măi chẳng thấy Quang gọi tới, anh ta không thể quên tôi, bởi v́ ngoài t́nh bạn, tôi c̣n đưa anh ta vào dạy giờ ở trường Kỹ Thuật Nguyễn Trường Tộ. Tới nhà cô Bích Bướm, xưa là quán cà phê trước mái hiên nhà, trong con hẻm cụt, nay đă có hàng rào sắt, cổng khóa, hỏi hàng xóm cho biết cô và gia đ́nh đă đi Mỹ trên mười năm rồi.
Về tới Mỹ, tôi gửi ngay cho Ngọc một Email, cho anh biết tôi không t́m ra Quang, c̣n Bích Bướm th́ cũng đă bay lượn qua Mỹ trên mười năm trước rồi, kèm theo đó là địa chỉ Email của Trần Thanh Quang.
Về Việt Nam lần này, ḷng nhủ ḷng sẽ dành th́ giờ đi thăm anh Trúc Hải ở Cam Ranh, nhưng không có địa chỉ, một buổi tối ghé thăm anh Lê Xuân Thiệu, để nhờ anh chỉ dùm, tôi đến thấy nhà anh đă đập phá, nhá nhem ánh đèn, tôi thấy anh Thiệu đang chén chú chén anh, nghe có tôi t́m, anh mừng rở chạy ra kéo tôi vào bàn tiệc, gồm có sui gia của anh, cháu Thảo con đầu ḷng của anh, một người con rể của anh, anh và tôi. Anh cho biết không có địa chỉ của Trúc Hải, nhưng hứa ngày mai sẽ đi t́m cho tôi, tôi đưa cho anh số điện thoại của con gái tôi, dặn anh khi có địa chỉ, anh gọi báo dùm. Anh đưa cho tôi xem tập bản vẽ thiết kế xây dựng nhà mới của anh, hợp đồng xây cất trọn gói là sáu trăm ba mươi triệu đồng, vừa mới kư kết xong nên ăn mừng. Tôi uống mừng anh mấy ly bia rồi ra về, hy vọng có địa chỉ, tôi sẽ đi thăm anh Trúc Hải ở Cam Ranh, rồi tiện thể ra Nha Trang tắm biển, nhưng tôi chờ anh mấy hôm mà không nghe anh gọi điện thoại tới, gọi điện thoại cho anh không được, tới nhà anh t́m không gặp. Chắc là chưa gặp duyên để đi thăm anh Trúc Hải. Có những việc ta mong cầu mà không được, lại có những việc ta không mong đợi mà nó đến một cách bất ngờ, như tôi gặp lại anh Nguyễn Văn Quưnh lần này.
Tôi có viết một quyển sách loại khảo cứu văn học, tựa là “Văn Học Miền Nam” giới hạn từ khi Nam tiến cho đến năm 1954, năm miền Bắc di cư. Trong sách có nhiều chương, tôi đă hoàn tất được một số chương sau, đưa lên Trang nhà Ái hữu Vĩnh Nghiêm, c̣n một số chương khởi đầu, trước 1975 tôi đă đánh máy xong, nay mang về Việt Nam mướn người đánh vào máy vi tính, v́ nh́n thấy khoảng 180 trang tôi không đủ can đảm ngồi vào máy vi tính mổ c̣ từng chữ. Trong đó có một phần viết về Mạc Cữu, người Minh Hương đă dâng đất Hà Tiên cho chúa Nguyễn, phần đất cực Nam nước Việt, là bậc Khai quốc công thần. Con ông, Mạc Thiên Tích người lập ra Chiêu Anh Các quy tụ trên 30 văn nhân Việt Nam và Trung Hoa xướng họa thi văn, đất Hà Tiên được ông ca ngợi, đặt tên cho mười thắng cảnh: 1.- Kim dự lan đào 2.- B́nh sơn điệp thúy 3.- Tiêu tự thần chung 4.- Giang thành dạ cổ 5.- Thạch động thôn vân 6.- Châu nham lạc lộ 7.- Đông hồ ấn nguyệt 8.- Nam phố trừng ba 9.- Lộc trĩ cư thôn 10.- Lư khê nhàn điếu. Với 10 cảnh này đă gây cảm hứng chi thi nhân sáng tác một tác phẩm Hán: “Hà Tiên Thập Vịnh” và một tác phẩm Nôm: “Hà Tiên Thập Cảnh Khúc Vịnh”, xin trích “Hà Tiên Thập Cảnh Tổng Vịnh” là khúc thứ 11 trong “Hà Tiên Thập Cảnh Khúc Vịnh”:
Mười cảnh Hà Tiên rất hữu t́nh,
Non non nước nước gẫm nên xinh.
Đông hồ, Lộc trĩ luôn ḍng chảy,
Nam phố, Lư khê một mạch xanh.
Tiêu tự, Giang thành chuông trống ỏi,
Châu nham, Kim dự cá chim quanh.
B́nh san, Thạch động là rường cột,
Sừng sựng muôn năm cũng để dành.
Cho nên, tôi muốn nhơn về thăm nhà ở An giang, tiện thể đến thăm Hà Tiên để biết thêm danh lam thắng cảnh nước nhà.
Từ Sàig̣n về Long xuyên, chúng tôi thuê một chiếc xe Van Mercedes 16 chỗ ngồi, tính ra mỗi người có thể nằm một băng cũng c̣n dư chỗ, cho nên có một người quen quá giang đi Châu đốc cúng Bà, đúng ra Vía Bà Chúa Xứ ở núi Sam Châu đốc, vào ngày 24 tháng Tư Âm lịch hàng năm, vào những ngày tháng đó, xe cộ dập d́u, nhưng những ngày khác cũng thường có khách văng lai đến viếng cảnh hay cúng tạ lễ. Cách Miểu Bà chừng 50 thước, bên kia đường là chùa Tây An, một ngôi chùa cổ nổi tiếng ở miền Tây, đây là nơi đức Phật Thầy Tây An trụ tŕ đầu tiên. Ngài là một vị Tăng ḍng Lâm Tế thuộc Tổ đ́nh Giác Lâm, nơi Gia Đ́nh Phật Tử Giác Minh ngày xưa thường đi cắm trại ở chùa này.
Ngày xưa, từ Sàig̣n đi An Giang theo quốc lộ 4, qua phà Mỹ Thuận, qua Sa đéc rồi qua phà Vàm Cống đến Long Xuyên hoặc sau khi qua phà Mỹ Thuận, qua Vĩnh Long, qua phà Cần Thơ rồi về Long Xuyên, theo đường này xa hơn chừng 30 cây số. C̣n ngày nay từ Sàig̣n đi tới An Hữu (cách cầu treo Mỹ Thuận) chừng 5 cây số, rẽ tay phải đi qua Cao Lănh, qua phà Cao Lănh, chạy lên Cái Tàu Thượng, qua phà An Ḥa là tới ngay Thị Xă Long Xuyên, đi đường này gần hơn đường qua phà Vàm Cống. Chúng tôi đi đường này, khởi hành hơn 7 giờ sang, tới Long Xuyên khoảng 11 giờ, ăn cơm rồi thẳng đi Châu Đốc vào núi Sam viếng Miếu bà, trở lại chợ Châu Đốc mua vài đặc sản, trên đường về Long Xuyên, ghé thăm nhà, viếng mộ gia đ́nh, trước đó chúng tôi có nhờ vợ chồng người em gái, tu bổ lại mộ ông bà, cha mẹ, nhân tiện tôi cũng ghé thăm Đ́nh làng, nơi đó ngày xưa có miếu thờ Ông Xă Cọp, nay miếu ấy vẫn c̣n, người ta đă tu bổ lại và biến cải thành miếu thờ hai chữ đại tự 土 神 (Thổ Thần), tôi nghĩ trong làng ngày nay không c̣n ai nhớ tới tích xưa: Một con cọp cơng bà mụ đi đỡ đẻ cọp con, vài đêm sau nó tha đến một con heo đền ơn bà mụ, cọp chẳng những không giết hại dân làng, không bắt heo của ai trong làng để tạ ơn bà mụ, nên nó được cử làm Xă trưởng, và cái miếu đó để thờ con cọp ấy, nay không c̣n. Trở lại thị xă Long Xuyên đèn đường vẫn c̣n chưa cháy.
Ngày hôm sau, chúng tôi đi Hà Tiên chở theo hai gia đ́nh của chị và em gái tôi. Xưa muốn đi Hà Tiên, từ Long Xuyên phải đi Rạch Giá rồi qua Hà Tiên, nay từ Long Xuyên hoặc đi đường núi Sập, qua Ba Thê nơi có di chỉ khảo cổ Óc Eo, đến Tri Tôn rồi thẳng tới Hà Tiên hoặc từ Long Xuyên đi Lộ Tẻ vào Tri Tôn đến Hà Tiên, chuyến đi theo đường Núi Sập, chuyến về theo đường Lộ Tẻ gần hơn. Ở Long Xuyên hơn 7 giờ mới đi, vào Hà Tiên chừng 11 giờ, sau khi vào chùa Hang, ngắm Ḥn Phụ Tử xong mới quay về chợ Hà Tiên dùng cơm, nơi đây tôi đă nh́n thấy bến Tô Châu, từ trước 1975 Công Binh có làm chiếc cầu nổi, bắt qua Đông hồ nay vẫn c̣n đó, cuối Đông hồ phía bờ biển mới xây cầu xi măng mang tên Cầu Tô Châu, ban đêm ánh trăng rọi xuống hồ này chắc là phải đẹp, nên mới được thi nhân đặt là “Đông hồ ấn nguyệt”. Dùng cơm xong đi viếng Thạch Động. Thạch động là một khối đá dựng rất to, từ dưới chân theo các bậc thang bước lên chừng 20 bậc th́ tới cửa động, có biển ghi là Tiên Sơn Động, vào bên trong gặp ngay chỗ thờ đức Quán Thế Âm, qua khỏi đó là một ngôi chùa Phật, tường xây gạch, mái lợp ngói, chánh điện thờ Phật Thích Ca, tả hữu có A Nan và Ca Diếp, đối diện là Hộ Pháp, chùa ngang chừng 6 thước, sâu chừng 8 thước, mái thấp, có thể chứa chừng 30 người khi tụng kinh, lễ Phật, tượng đức Bổn sư hơi to, chùa nhỏ lại thấp nên không cân xứng, ở đây có những khoảng trống nh́n ra bên ngoài, dưới thấp kia trải ra một cánh đồng cỏ, xa xa một ngọn núi xanh, cảnh vật thật hữu t́nh, nên được đặt tên là “Thạch động thôn vân”.
Rời Thạch động, tài xế đề nghị đưa ra Mũi Nai để tắm biển, không ai tán thành, mặc dầu tôi muốn biết cảnh “Lộc trỉ thôn cư”, nên đành quay xe ra về.
Về Sàig̣n vài hôm, đọc báo thấy ḥn Phụ đă bị găy, ḥn này chừng 100 tấn, ở vị thế nghiêng 15 độ, găy làm hai phần ch́m xuống biển, phần giữa c̣n nguyên, nhưng phần trên găy vụn thành nhiều mảnh, địa phương cho rằng Ḥn Phụ tử là biểu tượng của Hà Tiên, nên cần phải tái tạo lại, cũng có một nhà thầu xây cất, cho biết có khả năng phục chế, chắc rồi đây Ḥn Phụ sẽ được tái tạo, để giữ được mỹ quan và biểu tượng của đất Hà Tiên.
H́nh chụp gia đ́nh tôi, phía xa là Ḥn Phụ tử (Ḥn Phụ ở tay trái, gần đất liền)
Tôi dành một buổi sáng để đi thăm anh Vơ Đ́nh Cường, sau khi bấm chuông, tôi đợi khá lâu, con gái anh ra mở cổng, vào nhà vẫn thấy anh ngồi y chỗ năm ngoái anh đă ngồi, anh mặc pyjama trắng, trông anh khoẻ hơn lần gặp trước, anh cho biết c̣n một tháng nữa anh được 90 tuổi, Ḥa Thượng Minh Châu, Từ Măn, anh Cầm và anh cùng tuổi, nhưng anh Cầm là người khỏe mạnh nhất, ngày ngày vẫn đi làm ở báo Giác Ngộ, c̣n Ḥa Thượng Minh Châu nay nằm đó chờ ngày về cơi Phật. Con gái anh mời nước uống, tôi nhờ cô ấy chụp cho anh và tôi tấm ảnh, lần này chị Cường không có ở nhà, anh nói chuyện với tôi nhiều hơn lần trước, và khi tôi ra về, anh đích thân đưa ra tận cổng, chứng tỏ sức khỏe của anh vần c̣n tốt. Anh nhờ tôi nhắn lời thăm tất cả anh chị em ở hải ngoại.
Anh Vơ Đ́nh Cường
Một lần vào sáng Thứ Bảy tôi đến ṭa soạn báo Giác Ngộ để thăm anh Tống Hồ Cầm, Phó tổng biên tập báo này, đến nơi người bảo vệ cho biết Thứ Bảy nghỉ, ngày khác tôi đến sớm, ṭa soạn vắng, người ta chỉ tôi lên lầu để gặp anh Cầm, cả một tầng lầu mấy pḥng, chỉ có ḿnh anh ngồi đọc báo ở ghế Salon, pḥng làm việc của anh rất rộng, gặp tôi anh rất vui vẻ tṛ chuyện, bảo tôi viết bài gửi về đăng báo Giác Ngộ, đă có nhiều người ở hải ngoại làm việc ấy rồi, tôi cười chớ không trả lời như mấy chục năm trước, cũng tại ṭa soạn này, anh bảo tôi viết bài để đăng vào báo Giác Ngộ, tôi tự hỏi ḿnh có khả năng viết cho báo Giác Ngộ hay sao?” Anh vói lấy một số báo Vu Lan PL 2550 đưa cho tôi, dặn thêm: “Trong đó nhiều bài có giá trị”. Tôi muốn chụp với anh một tấm ảnh, anh phải đi xuống lầu, mượn được một cô thư kư lên chụp ảnh, anh muốn ngồi vào chỗ có tấm ảnh chụp kỷ niệm ngày khánh thành trụ sở báo Giác Ngộ vừa mới xây lại, với anh đó là một chứng tích, anh đă góp công xây dựng Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam ngày nay. Lần này anh cho biết, con anh Tống Hồ Thanh Kỳ đang ở California, con của Kỳ, cháu của Kỳ, về thăm chúng gọi anh là ông Cố rồi.
Tôi liên tưởng tới, ngày xưa Lê Đ́nh Luân, Lê Lừng hai mươi ngoài tuổi, lập Gia Đ́nh Phật Hóa Phổ, Đoàn sinh gọi Huynh Trưởng là anh là chị không có chi “nghịch nhĩ”, họ đâu có nghĩ đến ngày nay, chúng ta Huynh Trưởng có con đàn, cháu đống xưng hô anh anh, chị chị, em em đôi khi “nghịch nhĩ”, ví dụ anh Cầm đi với Kỳ, với con của Kỳ, với cháu của Kỳ tất cả mặc đồng phục Gia Đ́nh Phật Tử, anh Cầm chào anh Cường: “- Chào anh”, con Cầm là Kỳ chào anh Cường: “- Chào anh”, cháu nội anh Cầm chào anh Cường, cũng: “- Chào anh”, rồi đến cháu Cố của anh Cầm chào anh Cường, cũng lại: “- Chào anh”. Thấy được điều “nghịch nhĩ” ấy, Vĩnh Nghiêm đă chấp nhận dùng từ Trưởng trong xưng hô, như vậy hợp lư hơn.
Anh Tống Hồ Cầm
Một hôm Bác Liệu gọi điện thoại, Bác cho biết muốn gặp riêng tôi, cho nên tôi đến gặp Bác. Bác cho tôi biết thêm một số vấn đề, chẳng hạn như việc các Huynh Trưởng tham dự Trại Vạn Hạnh, vài việc thiếu tế nhị có thể gây hiểu lầm dẫn đến chia rẽ trong nội bộ GĐPT Vĩnh Nghiêm, từ đó tôi tự rút ra kết luận, Bác Liệu vẫn chưa có một người phụ tá như ư, hay tại tôi chủ quan và cầu toàn quá chăng ? Bác cũng nói với tôi về cựu hoàng Bảo Đại, chính thật là con của Vua Khải Định, không phải như người ta viết. Bác kể rơ từ khi c̣n là ông hoàng, ông ấy đă lấy bà Từ Cung như thế nào. Theo tôi được biết, nay bác là Hội Trưởng của Nguyễn Phước Tộc, đôi khi trên giấy tờ tôi thấy bác ghi Nguyễn Phúc Liệu.
Sắp sửa lên đường về Việt Nam, nhà tôi nói: “- Lần này về, anh mời anh chị Gia Đ́nh Phật Tử đi ăn một bửa, em chi cho”, nên tôi mời Bác Liệu và một số anh chị đi ăn với chúng tôi một bửa vào chiều Chủ Nhật 6 tháng 8 /2006. Có 3 chỗ tôi lựa chọn, ở nhà hàng Vân Cảnh, ăn Buffet với 100 món chay, nhưng tôi ngại quá xa với tuổi già sức yếu của bác Liệu, ăn ở quán chay Typ trên đường Trần Quang Khải, không khí sẽ không được vui, chúng tôi chọn quán chay Cát Tường ở đường Trần Khánh Dư Tân Định, được gần nhà Bác Liệu, mọi người sẽ được tự nhiên.
Buổi sáng hôm ấy, chúng tôi đi Quan Âm Tu Viện ở Biên Ḥa để cúng Trai Tăng, tôi quy y với Ḥa Thượng Thích Thanh Thạnh, nhà tôi quy y với Ḥa Thượng Đức Nhuận đều ở tại chùa Giác Minh, nhưng sau này chúng tôi đi Quan Âm Tu Viện tho Bát Quan Trai, hai tuần một lần, nhiều bạn đạo ngày nay đă xuất gia, nhiều người đến nay đă 20 năm rồi, vẫn Thọ Bát đều đều, cho nên chúng tôi chọn nơi này để cùng bạn đạo đóng góp cúng Trai Tăng.
Buổi chiều tối, đúng hẹn, chúng tôi đến quán Cát Tường chờ một chốc th́ hai Bác Liệu đến, kế đó chị Nguyễn Thị Oanh, anh Trần Đ́nh Hùng, Cao Bá Hưng, Huỳnh Hữu Tâm c̣n có biệt danh là Tâm đen, thêm một lát nữa có Đặng Văn Nữu đến, Nữu cho biết hôm nay phải đi làm Lễ Cầu Siêu cho người nhà chị Thanh, nên đến trễ, trên đường đến đây có xe bị xẹp lốp phải vá, nên vài anh chị đến trễ một chút, rồi cuối cùng họ cũng đến gồm có La Dĩ Hồng, anh Lê Xuân Kiều, Đỗ Xuân Ḥa, phu nhân của Ḥa, chị Nguyễn Thị Sáp. Khi Kiều vào gặp tôi, nói ngay: “- Anh Quưnh sẽ vào, thứ Sáu tập trung ở tổ đ́nh Vĩnh Nghiêm”.
Cao Bá Hưng, Huỳnh Ái Tông, Huỳnh Hữu Tâm, Trần Đ́nh Hùng, Tôn Thất Liệu, Phu nhân Bác Liệu
Bửa ăn thân mật, ấm cúng, tôi nghe Bác và một số anh chị trao đổi, năm nay tạm không tổ chức Trại truyền thống Tuệ Tạng, một vài chuẩn bị cho Hội nghị Gia Đ́nh Phật Tử toàn quốc sẽ tổ chức tại Tổ đ́nh Vĩnh Nghiêm.
Tôn Thất Liệu, Đặng Văn Nữu, Trần Đ́nh Hùng
Lúc sắp chia tay, Nữu đại diện cho anh chị em Vĩnh Nghiêm mời chúng tôi một bửa ăn, tôi nhận lời, hôm sau báo cho Nữu biết là tôi chọn tối Thứ Năm, nhưng đến tối Thứ Ba tôi phải từ chối bửa ăn này v́ anh chị em cũng bận lo chuẩn bị cho Hội nghị, c̣n chúng tôi bận chuẩn bị hành trang trở về, hơn nữa nhà tôi và tôi cảm thấy không được khỏe, v́ đi nhiều quá.
Chơn Thật Đỗ Xuân Ḥa và Tuệ Trí Lê Xuân Kiều đă dự Trại Vạn Hạnh II
đă thọ Cấp Tấn tháng 8 năm 2006
Tối Thứ Hai 7-8-2006, chị Oanh cho biết anh Quưnh đă vào Sàig̣n, ở nhà anh Đàm, chị cho tôi số điện thoại của anh Đàm. Sáng hôm sau, tôi gọi anh Đàm, nhờ anh chỉ dẫn để tôi t́m thăm anh Quưnh. Nhà anh Đàm ở G̣ Vấp, gần Nghĩa trang Nghệ sĩ. Anh hẹn tôi đến Nghĩa trang rồi đưa vào nhà anh.
Anh Nguyễn Văn Quưnh, một Huynh Trưởng đă từng sinh hoạt ở Giác Minh, thời anh Vui làm Liên Đoàn Trưởng, anh Quưnh và anh Lê Xuân Thiệu từ Huế vào học chuyên môn ở Trường Quân Y, anh Quưnh có họ hàng với anh Vui nên vào sinh hoạt ở Giác Minh, khi anh Vui nghỉ ở Giác Minh, hai anh sang sinh hoại ở Gia Đ́nh Phật Tử Chánh Đạo, tại chùa Xá Lợi một thời gian. Anh Quưnh có người anh là Nguyễn Văn Chức cũng là Huynh Trưởng, anh Chức đă tử nạn ở Đà Lạt, h́nh như trong kỳ tổ chức Trại Vạn Hạnh năm 1973. Anh Quưnh có người em, nay là Ḥa Thượng Chơn Thiện.
Nhờ tôi có quen biết anh Quưnh, nên tháng Giêng năm 1965, dịp lễ đặt viên đá đầu tiên xây Viện Đại Học Vạn Hạnh ở 222 Trương Minh Giảng, một Liên Danh Tổng Hội Sinh Viên Vạn Hạnh đầu tiên được h́nh thành và đắc cử tại đây, gồm có:
Chủ tịch : Luật sư Trần Tiến Tự
Phó Chủ Tịch Ngọai Vụ : Đại Đức Thích Chơn Thiện
Phó Chủ Tịch Nội Vụ: Sinh Viên Huỳnh Ái Tông
Tổng Thư Kư: Sinh Viên Trần Thiện Bậc
Phó Tổng thư kư: Sinh viên Nguyễn Đ́nh Nam
Thủ Quỹ: Sinh viên Nguyễn Thị Nghĩa
Khi Phong trào Phật Giáo tranh đấu ở miền Trung năm 1966, anh Quưnh đă tham gia tích cực, nên đă bị bắt và kết án tù ngoài Côn Đảo, những năm tháng ngoài đó, anh đă học được chữ Hán, anh có thể đọc hiểu thông suốt Tam Quốc Chí hay tiểu thuyết kiếm hiệp của Kim Dung, ngày anh được thả về, anh Vui đă mở một bửa tiệc mừng tại nhà anh số 4 Cô Giang Phú Nhuận, tôi được anh Vui kêu tới dự, ngồi quanh chiếc bàn tṛn là những người thân thiết nhất của anh Quưnh, khi mỗi người có một chút hơi men, anh Quưnh đă tả lại những đêm trăng, nằm cô đơn trên chiếc vơng, nhớ về cố hương, có lúc ngâm Đường Thi, anh không cầm được giọt lệ:
Bồ đào mỹ tửu dạ quang bôi
Dục ẩm tỳ bà mă thượng thôi
Túy ngọa sa trường quân mạc tiếu
Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi
Đó là bài Lương Châu Từ của Vương Hàn, Trần Trọng San dịch
Rượu bồ đào, chén dạ quang
Muốn say , đàn đă rền vang dục rồi
Sa trường say ngủ, ai cười ?
Từ xưa chinh chiến mấy người về đâu !
Anh Quưnh, sáng tác thơ cũng hay tiếc rằng tôi không c̣n nhớ được bài nào của anh. Rồi những năm sau 1975, h́nh như Thầy Chơn Thiện sau vài lần vượt biên không thoát, về tá túc ở Thiền viện Vạn Hạnh, dạy Thiền và Anh Văn cho Phật Tử, anh Quưnh và một cậu con trai từ Đà Nẳng vào Thiền Viện làm chao Hoa Sen phát triển kinh tế tự túc cho chùa, có hôm tôi đến thăm Thầy Chơn Thiện và anh, gặp bửa cơm trưa, Thầy Chơn Thiện bảo tôi ở lại dùng cơm, ngồi vào bàn ăn với quư Thầy, hôm đó lại có vị khách tăng nữa, đó là Thầy Tuệ Sỹ, c̣n Thầy Chơn Thiện dùng cơm ở pḥng riêng.
Anh Đàm đưa tôi vào nhà, anh Quưnh đă đứng ở thềm đón tôi, anh không ngờ là tôi v́ trong khi nói điện thoại, tên tôi anh nghe ra là Tùng ở GĐPT Chánh Đạo. Phần tôi, nếu không biết trước, tôi không thể nhận ra anh Quưnh, mặc dù anh và tôi mới hai mươi ngoài năm chưa gặp lại nhau.
Có tiếp chuyện với anh Quưnh mới thấy được anh dễ gây cảm t́nh với người khác, chuyện anh kể đều hấp dẫn, dễ thu hút người nghe, qua những chuyện anh kể, tôi mới biết năm nay anh đă bước qua “Thất thập cổ lai hy” rồi (71 tuổi), con đầu của anh, năm xưa làm chao ở Vạn Hạnh, đă xuất gia thọ đại giới, du học Ấn Độ, được học bổng của Thầy Như Điển, nay có bằng Tiến sĩ, đă đi tham quan vài nước, con gái út của anh cũng đă xuất gia và hiện trụ tŕ một ngôi chùa nào đó.
Anh nói đến chuyến về thăm Việt Nam của Thầy Nhất Hạnh, nếu như anh có đón tiếp phái đoàn, gặp Sư Cô Chân Không, anh sẽ gọi: “ - Chị Phượng, Quưnh đây”, anh nhắc lại, những năm khốn khó, chị Phượng hàng năm thường gửi cho anh một hộp thuốc tây, chị chỉ ngưng sau khi nghe anh làm Thư Kư cho Tỉnh Giáo Hội Quảng Nam Đà Nẳng.
Anh đă gợi cho tôi nhớ lại, những ngày tháng sau khi ở trại học tập cải tạo về, anh đă cho tôi địa chỉ chị Phượng, tôi gửi thư thăm chị, chị gửi cho tôi hai lần thuốc, một lần chị dặn bán vài thứ mua gạo cho những người hàng xóm nghèo khó của tôi, lần thứ hai, hộp thuốc chia làm hai phần, một phần mang tới nhà anh Hiệp, trong nhóm cựu sinh viên Vạn Hạnh của chị và tôi, ở đường Nguyễn Hữu Cảnh Tân Định, để Hiệp chuyển thuốc về Huế.
Tôi chưa hỏi anh Quưnh, cơ duyên nào anh đă quen biết chị Phượng. Chị Cao Ngọc Phượng, ngày mà tôi biết chị đă du học từ Pháp về, giáo sư, giảng dạy ở Đại Học Khoa Học, đi học thêm Phật Học ở Vạn Hạnh, thuộc nhóm theo Thầy Nhất Hạnh, rồi nhóm ấy ra tranh cử Tổng Hội Sinh Viên Vạn Hạnh nhiệm kỳ 2, tôi từ Ban Chấp Hành Tổng Hội nhiệm kỳ 1 măn nhiệm, được anh Đỗ Văn Khôn giới thiệu đứng chung vào Liên danh sách ứng cử của chị Phượng. Liên danh này đă đắc cử với thành phần như sau:
Chủ tịch : Giáo sư Cao Ngọc Phượng
Phó chủ tịch ngoại vụ : Sinh viên Huỳnh Ái Tông
Phó chủ tịch nội vụ: Sinh viên Nguyễn Phúc
Tổng Thư kư: Sinh viên Đỗ Văn Khôn
Phó Tổng Thư kư: Sinh viên Lê Thị Uyên
Thủ quỹ: Sinh viên Nhất Chi Mai
Chị Nhất Chi Mai, theo tôi biết, chị là Y tá, nhưng trong số sách của Ḥa Thượng Thích Thiện Hoa, Trí Quang ghi chị là Giáo viên, chắc là Sư Cô Chân Không biết xác thực hơn.
Anh Quưnh nói rằng Trại Vạn Hạnh, vừa rồi anh mời anh Vơ Đ́nh Cường ra làm Trại Trưởng, để tăng thêm giá trị cho Trại sinh. Năm tới, anh sẽ tổ chức Trại cho ngành Thiếu ở Đà Nẳng, Giáo Hội Đà Nẳng hứa giúp rồi, sở dĩ chọn Đà Nẳng v́ ở đó đông trại sinh, các tỉnh miền Trung đến cũng gần, trong Nam ra tuy xa, nhưng không ngại tốn kém. Tôi lại liên tưởng năm 1964 ra Huế, anh Quưnh bảo với tôi: “- Hè này, Huế sẽ tổ chức Trại ngành Thanh, về cụ bảo Vui đặt cho ta một hài hát quân hành, Vui đặt nhạc, cụ đặt lời nghe”, tôi đă hứa, nhưng chưa làm, v́ anh Vui có đặt bài hát nào đâu ! Giá mà năm nay anh Vui sáng tác cho anh Quưnh một bài, để trả món nợ năm xưa.
Nguyễn Văn Quưnh, Huỳnh Ái Tông
Anh cho biết, Gia Đ́nh Phật Tử đă có Mục đích giáo dục, Nội dung giáo dục, nhưng thiếu phương pháp nên lần này anh tham dự Hội nghị sẽ chủ tŕ một bộ phận, thảo luận về “Định hướng giáo dục Gia Đ́nh Phật Tử”. Sẽ đưa Thiền áp dụng vào việc học tập của các em từ Đồng Niên, Thiếu Niên, Thanh niên và Huynh Trưởng. Nhiều Huynh Trưởng không biết Thiền. Thầy Chơn Thiện có viết một quyển sách Thiền, chia ra nhiều phần, dùng sách này dạy cho các em.
Anh cũng cho tôi biết đă dịch xong quyển Kinh Lăng Nghiêm, tác giả viết theo kim văn nên đọc rất dễ hiểu, tôi xin anh một bản vi tính, để tôi phổ biến trên Trang nhà, anh hứa sẽ gửi cho, nên sau Hội nghị dù lên Đà Lạt, chưa về tới nhà, anh cũng nhờ người ở Đà Nẳng gửi một phiên bản vi tính kinh Lăng Nghiêm cho tôi. Anh kể lại, đă từng dịch bài cho Ḥa Thượng Tịnh Không, từng dịch tiểu thuyết kiếm hiệp để sống qua những năm tháng khó khăn.
Anh Đàm và anh Quưnh
Tôi thấy cổ tay trái anh bị băng, hỏi v́ sao, anh cho biết tối hôm qua về, ngồi sau xe, v́ rớt cái kiếng, nên vói tay nhặt lên, mất đà bị té chỏi tay nên bị bong gân, sáng nay Đàm mua băng về bó lại.
Lần này gặp anh Quưnh thật là có duyên, h́nh như lần trước, tôi lên Vạn Hạnh thăm Thầy Chơn Thiện, cũng gặp anh từ Đà Nẳng vào họp ở Thiền Viện Vạn Hạnh với anh Cường, anh Cầm và mấy vị khác nữa, để bàn về chương tŕnh tu học của “Ban Hướng Dẫn Nam Nữ Phật Tử”, nay chính nó là Gia Đ́nh Phật Tử.
Anh là người Huynh Trưởng đầy nhiệt tâm, đóng góp cả cuộc đời của ḿnh chẳng những cho Gia Đ́nh Phật Tử mà c̣n cho Đạo Pháp và Dân Tộc nữa.
Ngày tôi lên đường về Mỹ là ngày Hội Nghị Gia Đ́nh Phật Tử họp tại Sàig̣n, tiếc quá tôi không có dịp thăm lại anh chị em, nhưng lần này, tôi đă đi thăm miền cực Nam đất nước ta, gặp lại nhiều anh chị em, những hàn huyên trao đổi, để lại trong ḷng tôi, niềm phấn khởi về tương lai xán lạn của Gia Đ́nh Phật Tử Việt Nam. Tuy nhiên, nó không xóa tan được mối ưu tư của tôi về GĐPT Vĩnh Nghiêm hôm nay và mai sau.
Quang Cảnh Hội Nghị Gia Đ́nh Phật Tử Việt Nam
Chư tôn đức Chứng Minh
Ban Cố Vấn GĐPT Trung Ương có: ... Vơ Đ́nh Cường, Tống Hồ Cầm, Tôn Thất Liệu ...
Phúc Trung
22-8-2006